Նոյեմբերի 28-ին Հովհաննես Շարամբեյանի անվան ժողովրդական արվեստների թանգարանում տեղի ունեցավ «Փորձագիտական դասընթացներ» եռամսյա ծրագրի հերթական դասախոսությունը, նվիրված՝ Արցախի գորգագործական մշակույթին: Բանախոսն էր «Մշակութային արժեքների փորձագիտական կենտրոն» ՊՈԱԿ -ի փորձագետ, գորգագետ, պ.գ.թ. Աշխունջ Պողոսյանը:
ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարության նախաձեռնությամբ Հայաստանն առաջին անգամ մասնակցում է Եվրոպայում լայն ճանաչում ունեցող Ստրասբուրգի Սուրբ ծննդյան տոնավաճառին:
Համաշխարհային ճանաչում ունեցող տոնավաճառին ավելի քան 60 հայ վարպետների 400 տեսակ ձեռագործ աշխատանքներ են ներկայացված:
Հայկական զարդամոտիվներով ստեղծված Սուրբ ծննդյան և Ամանորի խորհրդանիշները շուրջ մեկ ամիս (նոյեմբերի 24-ից դեկտեմբերի 24-ն) կզարդարեն Ստրասբուրգի «Saint Thomas» հրապարակում տեղակայված հայաստանյան հյուրընկալ տաղավարը:
Արդեն մի քանի օր է, ինչ տոնավաճառի այցելուներին առաջարկվում են հայկական կենսունակ ժառանգության, այդ թվում՝ գորգագործության, ասեղնագործության, թաղիքագործության և փայտարվեստի լավագույն նմուշները:
Համաեվրոպական այս կարևորագույն հարթակում ներկայացվածությունը կնպաստի հայկական մշակութային ժառանգության միջազգային հանրահռչակմանը, միջմշակութային երկխոսության ձեռքբերմանն ու ընդլայնմանը:
Նշենք նաև, որ Հայաստանի առաջին մասնակցությունը Ստրասբուրգի Սուրբ ծննդյան տոնավաճառին կնշանավորվի տաղավարի հանդիսավոր բացման արարողությամբ, որին կմասնակցեն Ֆրանսիայի և Հայաստանի բարձրաստիճան պաշտոնյաներ:
Ծրագիրն իրականացվում է համագործակցությամբ ՀՀ արտաքին գործերի նախարարության և Հովհ. Շարամբեյանի անվան ժողովրդական արվեստների թանգարանի համակարգմամբ:
Վարշավայի թագավորական ամրոցի գորգերի սրահում տեղի է ունեցել «Հայկական գորգագործության վարպետաց դասեր Լեհաստանում» կրթամշակութային ծրագրի բացման պաշտոնական արարողությունը:
Ծրագիրն իրականացվում է ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարության ֆինանսական աջակցությամբ և Հովհաննես Շարամբեյանի անվան ժողովրդական արվեստների թանգարանի նախաձեռնությամբ՝ համագործակցելով Լեհ-հայկական հիմնադրամի, Վարշավայի թագավորական ամրոց-թանգարանի, Լեհաստանում Սփյուռքի գործերի հանձնակատարի հետ՝ Լեհաստանի Հանրապետությունում ՀՀ դեսպանության հովանու ներքո։
Ծրագրի շրջանակում Երևանի Հովհաննես Շարամբեյանի անվան ժողովրդական արվեստների թանգարանի վարպետները կարպետագործություն և գորգագործության դասընթացներ կանցկացնեն տարբեր տարիքի մասնակիցների համար:
Միջոցառմանը ներկա են եղել Լեհաստանում ՀՀ արտակարգ և լիազոր դեսպան Ալեքսանդր Արզումանյանը, Լեհաստանում Հայ Առաքելական եկեղեցու հոգևոր հովիվ հոգեշնորհ Տ. Մինաս աբեղա Հախվերդյանը, Լոձում Հայաստանի պատվո հյուպատոս Ռաֆալ Խոման, Լեհաստանում Սփյուռքի գործերի հանձնակատար Դիանա Հովակիմյանը, ինչպես նաև հայ համայնքի ներկայացուցիչներ։
Վարշավայի թագավորական ամրոց-թանգարանի համակարգող Ագնեշկա Յեջեևսկա-Կուրեկը ներկայացրել է սրահում ցուցադրված «Թերեզա Սահակյան» հիմնադրամի բացառիկ գորգերի հավաքածուն, վերջինիս պատմությունը, ինչպես նաև ընդգծել Լեհաստանում նմանօրինակ կրթական ծրագրի իրականացման կարևորությունը։
Ողջունելով ներկաներին՝ Հովհաննես Շարամբեյանի անվան ժողովրդական արվեստների թանգարանի տնօրենի տեղակալ Գայանե Ասլանյանը նշել է՝ ծրագրի հիմնական նպատակը Հայաստանի ոչ նյութական մշակութային ժառանգության, մասնավորապես` գորգագործության հանրահռչակումն է, Վարշավայի հայկական համայնքում մշակութային ժառանգության իրազեկումը, փոխանցումն ու տարածումը: Շնորհակալական ելույթով հանդես է եկել նաև Լեհ-հայկական հիմնադրամի հիմնադիր, դոկտոր Արսեն Հովսեփյանը:
Նոյեմբերի 25-ին Խնկո Ապոր անվան ազգային մանկական գրադարանում տեղի ունեցավ մանկական «Մեր երգերը և մենք»-ը։ Միջոցառման առաջին հատվածում ելույթ ունեցավ «Ծիլք» ավանդական երգի-պարի խումբը (գեղարվեստական ղեկավար՝ Միքայել Խաչատրյան)։ Խմբի անդամները երեխաներ են։ Միջոցառման երկրորդ հատվածում տեղի ունեցավ ժողովրդական մանկական երգերի ուսուցում Հասմիկ Բաղդասարյան-Դոլուխանյանի հետ։
«Ժողովրդական արվեստի հանգույց» հիմնադրամի և «Այրոգի» ստվերների թատրոնի համագործակցությունը շարունակելով՝ այս տարի նոյեմբերի 18-ին կայացավ «Ստվերախաղքի ազգային երրորդ փառատոնը»: Փառատոնին մասնակցում էին ստվերախաղքով զբաղվող 12 խմբեր Հայաստանի տարբեր մարզերից և համայնքներից: Խմբերը ներկայացրին ինչպես ավանդական, այնպես էլ նորարարական և անիմացիոն ստվերային ներկայացումներ: Մասնակիցների տարիքային բազմազանությունը և վերջին մեկ տարում նոր խմբերի ձևավորումը հույս է ներշնչում, որ հայկական մշակույթի այս ճյուղը չի կորսվի: Թատրոնի վաղագույն տեսակներից մեկը տարեց տարի նոր զարգացում է ապրում և տարածում գտնում Հայաստանում՝ սկսած դպրոցներից, երեխաների շրջանակներում մինչև մեծահասակներ: Խմբերից յուրաքանչյուրն արժանացավ հատուկ անվանակարգերում մրցանակների․
Լավագույն ստվերային անիմացիա- «Shadow Մարդիկ», Այբ դպրոց
Լավագույն մանկական ներկայացում- «Մրջունիկներ», Մխիթար Սեբաստացի կրթահամալիր
Ավանդական արհեստի լավագույն ներկայացում- «Ճրագ», Հովհաննես Շարամբեյանի անվան ժողովրդական արվեստի թանգարան
Լավագույն ստվերային ներկայացում- «Հեքիաթի տուն», Լոռվա մարզի Փամբակ գյուղ
Լավագույն երաժշտական ձևավորում- «Ավետիս», Մեղրաձորի Սամվել Մուրադյանի անվան Մարզամշակութային կենտրոն
Լավագույնս հեղինակին հավատարիմ մնալու համար- «Բեբուկ»
Լավագույն սցենար-«Էնկի», Հովհաննես Շարամբեյանի անվան ժողովրդական արվեստի թանգարան
Լավագույնս ավանդական ստվերախաղքը շարունակելու համար- Տավուշի մարզի Նոյեմբերյանի Ստվերախաղքի թատրոն
Լավագույն դերասանական կազմի համար- «Ժպիտ», Հովհաննես Շարամբեյանի անվան ժողովրդական արվեստի թանգարան և թիվ 3 մանկապատանեկան ստեղծագործական կենտրոն
Լավագույն մտահղացման համար- Գեղամ Գուլիկյան
Լավագույն գրաֆիկական աշխատանք- «Կենաց կորով», Տավուշի մարզի Հաղարծին գյուղ
Լավագույն ռեժիսուրա- «Թաթիկներ», Հովհաննես Շարամբեյանի անվան ժողովրդական արվեստի թանգարան։
Նոյեմբերի 24-ին «Նարեկացի» արվեստի միությունում տեղի ունեցավ «Մեր պարերը և մենք» հայկական պարի հերթական բաց դասը՝ «Կարին» ավանդական երգի-պարի խմբի գեղարվեստական ղեկավար, ՀՀ մշակույթի վաստակավոր գործիչ Գագիկ Գինոսյանի գլխավորությամբ:
Երևանի Կենտրոն վարչական շրջանը Երևանի քաղաքապետարանի հետ համատեղ նոյեմբերի 13-ին հրավիրել էր բոլորին մասնակցելու Ղափամայի տոնին՝ Վերնիսաժի կենտրոնական հատվածում: Միջոցառման ընթացքում տեղի ունեցավ ազգային ուտեստի ցուցադրություն և հյուրասիրություն։ Հրավիրված մի շարք խոհարարական կազմակերպություններ և խոհարարական ուսումնական կենտրոններ ցուցադրեցին և հյուրասիրեցին ազգային խոհանոցին բնորոշ ուտեստներ` Ղափամա, հալվա, չրեր և այլն: Միջոցառմանը մասնակցեց ավանդական երգի-պարի համույթ, ողջ ընթացքում հնչեց ազգային երաժշտություն:
ՀՀ ԿԳՄՍ նախարարությունում տեղի է ունեցել նախարարին կից ոչ նյութական մշակութային ժառանգության հարցերի մասնագիտական խորհրդի հերթական նիստը:
Նիստը վարել է խորհրդի նախագահ, երաժշտագետ Հռիփսիմե Պիկիչյանը: Հանդիպմանը քննարկվել են ոչ նյութական մշակութային ժառանգության կենսունակ արժեքների ցանկում Հայաստանի տարբեր համայնքներից, գիտական և մշակութային կազմակերպություններից գրանցման ներկայացված առաջարկները:
Խորհրդի անդամները հանդես են եկել մասնագիտական դիտարկումներով և առաջարկություններով:
Նիստի ընթացքում կարևորվել է համագործակցությունը ՀՀ համայնքների, գիտական, մշակութային և հասարակական կազմակերպությունների, ինչպես նաև մշակութային ժառանգության կենսունակությունն ապահովող առանձին խմբերի և անհատների հետ, մասնավորապես՝ վերոնշյալ կառույցներից իրենց մշակութային ժառանգության վերաբերյալ առաջարկների ստացումը, ՀՀ ոչ նյութական մշակութային ժառանգության ցանկերում դրանց գրանցումը և այդ արժեքների հետագա պահպանության ու հանրահռչակման ուղղությամբ ծրագրերի իրականացումը:
Ամփոփելով նիստը՝ խորհուրդը որոշել է ներկայացված առաջարկների մի մասը մասնագիտական դիտարկումների համաձայն ուղարկել լրամշակման և դիտարկել նոր առաջարկների ստացման հնարավորությունը:
Տեղեկանք: Պետական ցանկերում նոր տարր ընդգրկելու վերաբերյալ առաջարկություններ կարող են ներկայացնել ՀՀ համայնքները, պետական կառավարման և տեղական ինքնակառավարման մարմինները, հասարակական կազմակերպություններն ու հիմնադրամները, գիտական, մշակութային և կրթական կազմակերպությունները, ստեղծագործական միությունները և ոչ նյութական մշակութային ժառանգության անհատ կրողները` համապատասխան հիմնավորմամբ դիմելով պետական լիազոր մարմին և լրացնելով առաջարկին կից համապատասխան ձևաչափը, որը կարելի է ներբեռնել հետևյալ հղումով՝ https://tinyurl.com/5n88jnmm ։
ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարության «Ոչ նյութական մշակութային ժառանգության պահպանության ծրագրեր» անվանակարգով 2023 թ. դրամաշնորհային մրցույթին հավանության արժանացած «ՀԱՄԱՏԵՂ․ Կալավանի համերը» ծրագիրն ամփոփվել է: Ծրագիրն իրականացվել է «Մշակույթը հանուն կայուն զարգացման» հասարակական կազմակերպության նախաձեռնությամբ:
ՀՀ Գեղարքունիքի մարզի Կալավան համայնքում տեղի է ունեցել միջոցառում, որի հիմնական շահառուները Կալավան և հարակից համայնքների բնակիչներն էին:
Ծրագրի իրականացման ընթացքում, նախապես կազմակերպված «Ինչպես գրանցել և պատմել ուտեստի ժառանգության մասին» ուսուցողական դասընթացից հետո, երիտասարդների և հետազոտողների շնորհիվ հավաքագրվել են գյուղի ուտեստային պատմություններն ու հիշողությունները։
Ազգագրական հետազոտության արդյունքում ընտրված առանցքային ուտեստները՝ խոխոբը, լոբով տոլման, խոզի մսով սալտիսոնը, փոխինդը, յուրահատուկ գաթան, արցախյան թերթերուկը, փախլավան, ժենգյալով հացը, ինչպես նաև Կալավանի հարուստ անտառներից հավաքված բույսերով ու պտուղներով գյուղի բնակիչների պատրաստած բազմազան ուտեստներն ու ըմպելիքները ներկայացնում էին Կալավանի մշակութային բազմազանությունը։
Ուտեստներն այս ծրագրում ուղղակի բաղադրատոմսեր չեն, այլ պատմություններ, որոնք պատմում են կալավանցիների մանկության, հայրենիքի ու հիշողությունների մասին։ Այդ հիշողությունները տարբեր են՝ մի դեպքում Կալավանը ստիպված ընտրած՝ 1988 թվականին Շամխորի, Կիրովաբադի, Սումգայիթի, Խանլարի և այլ շրջաններից տեղահանվածների, 2023 թ. Արցախից բռնի տեղահանության արդյունքում հաստատված ընտանիքների, մյուս դեպքում՝ Կալավանը կամավոր բնակության վայր ընտրած և այնտեղ հաստատվածների։
Միջոցառման ընթացքում բացվել է նաև լուսանկարիչ Արշակ Հարությունյանի արխիվային լուսանկարների ցուցահանդեսը։ Ծրագրի շրջանակում լուսանկարները ներկայացնելուց հետո այն կմնա համայնքում՝ որպես յուրատեսակ մշակութային անկյուն՝ նպաստելով կայուն զարգացման գաղափարներին ու համայնքային զարգացմանը։
Միջոցառման հիմնական նպատակն էր կազմակերպել տեղաբնակ երիտասարդների ուսուցումը տեղական ավանդույթների ճանաչման և հավաքագրման ուղղությամբ՝ նույնականացնելու և շտեմարանավորելու հմտությունների ձեռք բերումը, որն ուղղակիորեն կապվում է մշակութային ժառանգության պահպանության հետ և նպաստում մշակութահեն գաղափարների տարածմանը։
Ծրագիրը կամփոփվի ևս մի կարևոր նախաձեռնությամբ՝ «Կալավանի համերը» էլեկտրոնային գրքի հրատարակությամբ: