All posts by : ICH ARMENIA

Օճառի պատրաստումը կամ եփումը Արցախում լայն տարածում ունեցող զբաղմունքներից մեկն է եղել, որի մասին ամենավաղ վկայությունները պահպանվել են ռուսական վիճակագրական-տեղեկատվական աղբյուրներում (Сборник для описания местностей и племен Кавказа, № 11, 1891, Тифлис, ст. 65-67): Ըստ այդ նյութերի, օճառի պատրաստմամբ զբաղվել են և΄ կանայք և΄ տղամարդիկ: Տան պայմաններում դա կանանց գործն էր, իսկ քաղաքներում դրանով զբաղվում էին օճառագործ վարպետները, որոնք տղամարդիկ էին: Օճառ եփելու գործընթացը թե քաղաքում, թե գյուղում նույնն էր, ինչի համար նախկինում օգտագործվել է ոչխարի ու տավարի յուղն ու ճարպը, ավելի ուշ նաև խոզի ճարպը, ինչպես նաև կիր ու կաուստիկ սոդա: Անասուն մորթելիս դրա ճարպն առանձնացրել են մսից, մանր խորանարդաձև կտրատել ու պահել օճառ եփելու համար: Եթե տարեկան մի քանի անգամ էր մորթ արվում, ապա ամեն անգամ, այդ անասունի ճարպն առանձնացնում էին ու պահում, որպեսզի տարվա մեջ մի օր միանգամից մեծաքանակ եփեին այդ օճառը, որն անփոխարինելի լաքահանիչ ու ճերմակեցնող միջոց է եղել:
Անասունների մանր խորանարդաձև կտրատված յուղն ու ճարպը լցնում էին մեծ պղնձե տարայի մեջ, որ արցախի բարբառով «թուջ» էր կոչվում ու դնում կրակին, որի հալվելուց հետո ավելացնում մյուս բաղադրիչները: Հադրութում մի քանի կանայք են եղել, որ կարողացել են ճիշտ համամասնությամբ ավելացնել կաուստիկ սոդան, որ ավելի հայտնի էր ռուսերեն «պոտաշ» բառով: Պոտաշը նախատեսվածից քիչ կամ շատ ավելացնելու դեպքում օճառը կարող էր փչանալ ու չստացվել: Այդ պատճառով անպայման կանչում էին գյուղի փորձառու կանանցից որևէ մեկին, որպեսզի հալվող ճարպին ավելացներ ճիշտ քանակության կաուստիկ սոդա ու օճառը եփեր: Եփվելուց հետո, երբ «թուջի» պարունակությունը համասեռ, մածուցիկ զանգված էր դառնում, շերեփներով վրայի շերտից լցնում էին տարբեր չափսերի դույլերի, տարաների մեջ, որոնք այդ պարագայում հանդես էին գալիս որպես օճառի կաղապարներ: Այդ տարաները դնում էին տների տանիքներին՝ չորանալու: Դրանք վերջում ունենում էին «գլուխ պանրի» տեսք: Օգտագործելիս բաժանում էին կտորների, կամ լվացվող շորն ուղղակի քսում օճառի զանգվածի վրա: Ստացված օճառը կարելի էր տարիներով օգտագործել: Հիմնականում օգտագործում էին շատ կեղտոտված հագուստը լվանալու և սպիտակեղենը ճարմակեցնելու նպատակով: Ըստ բանասացի՝ գոհացնող արդյունք ստանալու համար եփած օճառով նախապես տրորում էին լվացքը, մի փոքր թողնում և ապա՝ լվանում: Օճառն ուներ ուժեղ փրփրելու հատկություն:
Առանձնակի շատ է օգտագործվել Արցախյան առաջին պատերազմի տարիներին՝ 1990-ական թթ., թեպետ պատրաստում էին նաև դրանից առաջ: