ICH ARMENIA, Author at ՀՀ ՈՆՄԺ • Page 34 of 81

Արաբական Միացյալ Էմիրությունների պատվիրակության պաշտոնական այցը՝ Հայաստան

ՀՀ ԿԳՄՍ նախարարի հրավերով հոկտեմբերի 17-21-ը պաշտոնական այցով Հայաստանի Հանրապետությունում կգտնվի Արաբական Միացյալ Էմիրությունների պատվիրակությունը, որի կազմում են Շարժայի ժառանգության ինստիտուտի նախագահ Նորին Գերազանցություն դոկտոր Աբդուլ Ազիզ Ալ-Մուսալլամը, նույն ինստիտուտի միջազգային կապերի տնօրեն Ահմեդ Ալ-Դահը և միջազգային կապերի տնօրենի տեղակալ Սաիֆ Ալ-Հաջրին:
Համագործակցության զարգացման նպատակով տեղի են ունենալու պաշտոնական հանդիպումներ, որոնց շրջանակում նախատեսվում է քննարկել փորձի փոխանական և համատեղ նախագծերի իրականացման, ինստիտուցիոնալ համագործակցության ընդլայնման, երկու երկրներում իրականացվող ծրագրերին համատեղ մասնակցության ապահովման հնարավորությունները:
Այցի շրջանակում նախատեսվում են պաշտոնական հանդիպումներ, այցելություններ մշակութային հաստատություններ, Դաշտադեմի ամրոց և Զվարթնոց տաճար:
Հիշեցնենք՝ ս. թ. մարտի 10-28-ը Արաբական Միացյալ Էմիրություններում կայացել է «Շարժայի ժառանգության օրեր» ամենամյա փառատոնը, որին Հայաստանը՝ որպես պատվավոր հյուր, մասնակցել է առանձին տաղավարով։ Հայաստանի ցուցադրության ընթացքում տեղի է ունեցել Շարժայի պաշտոնատար անձանց պատվիրակության այցը տաղավար՝ Նորին Գերազանցություն շեյխ Աբդուլլահ բին Սալեմ բին Սուլթան Ալ Քասիմիի գլխավորությամբ, ինչպես նաև Հայաստանի պաշտոնական պատվիրակության այցը` Շարժայի ժառանգության ինստիտուտ:

Ամփոփվել է «Նշխարներ Շիրակի բանավոր մշակույթից» ծրագիրը

ՀՀ ԿԳՄՍ նախարարության «Ոչ նյութական մշակութային ժառանգության պահպանության» դրամաշնորհային ծրագրի շրջանակում «Շիրակի Մ․ Նալբանդյանի անվան պետական համալսարան» հիմնադրամի արտաքին համագործակցության և հասարակայնության հետ կապերի կենտրոնի նախաձեռնությամբ իրականացվել է «Նշխարներ Շիրակի բանավոր մշակույթից» ծրագիրը։
Եռամսյա ծրագրի ընթացքում Աշոցք, Ամասիա, Անի խոշորացված համայնքների 15 գյուղական բնակավայրերում, ինչպես նաև հավելյալ 5 գյուղական բնակավայրերում բանահավաքները հարցազրույցներ են անցկացրել 16-94 տարեկան 120 բնակիչների հետ: Հավաքագրվել, համակարգվել և հանրահռչակվել են տեղական ոչ նյութական մշակութային ժառանգության մասունքները:
Գյուղական բնակավայրերում Շիրակի պետական համալսարանի մասնագետների իրականացրած բանահավաքչական աշխատանքները, ուսումնասիրություններն ու տեսագրությունները ամենօրյա թարմացումներով ներկայացվել են Նշխարներ Շիրակից ֆեյսբուքյան էջում։
Ուսումնասիրություններն իրականացվել են «Շիրակի արդի բանահյուսությունը, տոնածիսական կենցաղը և հոգեբանությունը», «Շիրակը՝ երկրագործական մշակույթի կենտրոն», «Շիրակի հրաշագործ աղբյուրները» թեմաներով, որոնք առաջիկայում կտպագրվեն ՇՊՀ-ի «Գիտական տեղեկագրում»։ Այս թեմաներն առավել մատչելի տարբերակով տեղ են գտել «Նշխարներ Շիրակի բանավոր մշակույթից» պատկերազարդ ուղեցույցում, որտեղ նկարներին կից QR կոդերը սքանավորելով՝ հնարավոր է լսել տվյալ ավանդազրույցը այն կրողի մատուցմամբ (19 տեսագրություն)։
Ծրագրի ընթացքում գյուղական բնակավայրերում կազմակերպվել են ազգային-ավանդական միջոցառումներ։ «Վարդավառը Սառնաղբյուրում» միջոցառումն անցկացվել է «Զաղա» կոչվող քարանձավով ու «հրաշագործ» ակունքներով հայտնի Սառնաղբյուր գյուղում՝ ներգրավելով տեղի երիտասարդական կազմակերպությանը, գյուղի բնակիչներին, Անի համայնքի երգի ու պարի համույթներին և Հայաստանի տարբեր մարզերից ու մայրաքաղաքից գյուղ այցելած հյուրերին։ Տոնի և տոնական օրվա մասին տեսաֆիլմ են պատրաստել Շիրակի պետական համալսարանի ուսանողները։
«1000 ցավի բալասան․ Հայաստանի դեղաբույսերը» խորագրով միջոցառումն անցկացվել է ենթալպյան գոտի համարվող և բուժիչ խոտաբույսերի բազմազանությամբ հայտնի Ամասիայում։ Միջոցառմանը մասնակցել են Ամասիայի միջնակարգ դպրոցի սովորողներն ու մանկավարժները, Ամասիայի համայնքապետարանի աշխատակիցները և հոգևոր հովիվը։
Ծրագրի ավարտական փուլում աշխատանքային խումբն այցելել է Աշոցքի, Ամասիայի և Մարալիկի դպրոցներ, հանդիպումներ ունեցել մանկավարժների և աշակերտների հետ, ներկայացրել ոչ նյութական մշակութային ժառանգության պահպանության կարևորությունը, հավաքագրման և պահպանման անհրաժեշտությունը՝ նոր սերնդին ներգրավելով մշակութային ժառանգության պահպանման գործին։

Ազգային մշակույթը ցուցադրող տաղավար՝ ԱԱԲԹ 5-րդ գլոբալ հանդիպմանը

Ս․թ․ հոկտեմբերի 5-7-ը, Կարեն Դեմիրճյանի անվան մարզահամերգային համալիրում տեղի է ունեցել Արագ արձագանքման բժշկական թիմերի (ԱԱԲԹ) 5-րդ գլոբալ հանդիպումը, որին մասնակցել են ավելի քան 500 պատվիրակ 100-ից ավելի երկրներից և կազմակերպություններից։
Եռօրյա հանդիպման շրջանակում Հայաստանը մասնակցել է նաև ազգային մշակույթը ցուցադրող տաղավարով, որը ներկայացրել է Հովհաննես Շարամբեյանի անվան ժողովրդական արվեստների թանգարանը, «Արար» հայ ազգային արվեստի կենտրոնի հետ համատեղ։
Թանգարանի աշխատակիցները «Արար» ծրագրի սաների հետ միասին ԱԱԲԹ-ի հանդիպման մասնակիցներին և այցելուներին ծանոթացրել են ժողովրդական արվեստի ճյուղերին, մասնավորապես հայկական գորգի արարման պատմությանը՝ տեղում հնարավորություն ընձեռելով մասնակցել գորգի ստեղծման գործընթացին։
Թանգարանը շնորհակալություն է հայտնում ժողովրդական վարպետ Ալլա Սարգսյանին և թանգարանի բարեկամ Հրազդան Թոքմաջյանին՝ ազգային մշակութային տաղավարի ձևավորմանն աջակցելու և ցուցանմուշներ տրամադրելու համար։

Մեր երգերը Հասմիկ Բաղդասարյան-Դոլուխանյանի հետ. օրորներ

Րուրիկ էնեմ գրկանոցին,
Անդրանիկի քաջ զինվորին..

Հոկտեմբերի 7-ին Հովհաննես Շարամբեյանի անվան ժողովրդական արվեստների թանգարանում տեղի ունեցավ «Մեր երգերը և մենք նախաձեռնության հերթական երգուսուցումը»՝ Հասմիկ Բաղդասարյան-Դոլուխանյանի հետ․ թեման՝ հայկական օրորներ։

Մեխիկոյում կազմակերպված տարբեր ժողովուրդների մշակութային տարրերի ցուցահանդեսին Հայաստանը մասնակցել է հայկական ժանյակի ցուցադրությամբ

Սեպտեմբերի 28-30-ը Մեխիկոյում ընթացող ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի «Մշակութային քաղաքականության և կայուն զարգացման համաշխարհային համաժողովի» (MONDIACULT 2022) շրջանակում կազմակերպվել է տարբեր ժողովուրդների տարազների և մշակութային տարրերի ցուցահանդես, որին Հայաստանը մասնակցել է հայկական ժանյակի ցուցադրությամբ:
Այս նրբահյուս աշխատանքի ոգեշնչման նախատիպը 1930-ական թվականներին ստեղծված հայկական մի ժանյակի նմուշն է:
Միջոցառման նպատակն է ներկայացնել MONDIACULT 2022-ին մասնակից երկրների մշակութային բազմազանությունն ու հարստությունը` տվյալ մշակույթներին բնորոշ գործվածքեղենի, ձեռագործ աշխատանքի, գեղարվեստի առարկաների ցուցադրմամբ։
Հավելենք, որ Մեխիկոյում անցկացվող ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի «Մշակութային քաղաքականության և կայուն զարգացման համաշխարհային համաժողովի» հայաստանյան պատվիրակությունը գլխավորում է ՀՀ ԿԳՄՍ նախարար Վահրամ Դումանյանը: Կազմում ընդգրկվել են նախարարի տեղակալ Ալֆրեդ Քոչարյանը և Մշակութային ժառանգության և ժողովրդական արհեստների վարչության պետ Աստղիկ Մարաբյանը:

Շուշիի գորգերի թանգարանի հավաքածուն որպես հայոց գորգագործական մշակույթի ուսումնասիրման բացառիկ սկզբնաղբյուր

Աշխունջ Պողոսյան
պատմական գիտությունների թեկնածու, դոցենտ

Մուսա լեռան տոնակատարությունը

Տոնակատարությունն ունի մի քանի անվանումներ` Մուսալեռի օր, Սուրբ Խաչի օր, Մուսալեռի հաղթանակի օր, Մուսալեռցիների տոն:
Մուսալեռան ինքնապաշտպանական մարտերն սկսվել են 1915 թ. օգոստոսի 7-ին։
Մուսա լեռան հերոսամարտին անդրադարձեր են եղել պատմական երկերում, իսկ ամենահայտնին Ֆ. Վերֆելի «Մուսա լեռան 40 օրը» վեպն է։
Մուսա լեռան տոնակատարությունն առաջին անգամ նշվել է 1916 թ. Պորտ Սայիդի Հայ բարեգործական Ընդհանուր Միության Սիսուան վարժարանում, որի ընթացքում հիշատակվել են ինքնապաշտպանական մարտերի ընթացքում ընկած 18 զոհերը եւ մարտի հաղթանակը։ Հետագայում, տոնի ընթացքում Հայաստանում եւ արտերկրում պատրաստվող հարիսան համարվում է 18 զոհերի հոգու հանգստության մատաղ։
Տոնի գլխավոր խորհրդանիշը Մուսալեռան հերոսամարտը հավերժացնող հուշարձաններն են։ Առաջին հուշարձանը կառուցվել է Մուսալեռան Դամլաճըք բարձունքի վրա եւ խորհրդանշում է ֆրանսիական նավերի միջոցով իրականացված փրկությունը։
1976 թ. Հայաստանի Մուսալեռ համայնքում, բլրի վրա կառուցվեց տուֆակերտ հուշարձան-թանգարանը /ճարտարապետ՝ Ռաֆայել Իսրայելյան/։
1995 թ. Լիբանանի Այնճար համայնքում կառուցվեց հերոսամարտը հավերժացնող երրորդ հուշարձանը /ճարտարապետ՝ Ռոմիկ Ջուլհակյան/։
ՀՀ Մուսա լեռան հերոսամարտի հուշարձանն արծվի տեսք ունի, որը հսկում է Մուսալեռի բարձունքը, իսկ ճակատային մասում պատկերված է Կիլիկիայի Մուսա լեռան տարածքում կառուցված հուշարձանի փորագրությունը։ Թանգարանը բաղկացած է երկու հատվածից, որոնցից առաջինը հերոսամարտի մասին պատմող ցուցադրություն ունի, իսկ երկրորդում հիմնականում ցուցադրվում են 19-րդ դարի Կիլիկիայի մուսալեռցիների կենցաղն ու սովորույթները, տարազն ու տնտեսական զբաղմունքները: Թանգարանի դիմաց գտնվում է «հերիսատունը», որը կառուցվել է հարիսա պատրաստելու եւ բաժանելու համար։
1960-1970 թթ. մի խումբ մուսալեռցիների խնդրանքով Գինեւետ գյուղը վերանվանվել է Մուսալեռ։
Սկզբնական շրջանում տոնակատարությունը կազմակերպվում էր գյուղամերձ այգիներում: 1978 թ. հուշարձանի բացումից հետո այն ավանդաբար կազմակերպվում է հուշարձանամերձ տարածքում: Տոնը կազմակերպում է «Մուսալեռ հայրենակցական միությունը», մասնակցում են ոչ միայն մուսալեռցիներ, այլեւ ՀՀ տարբեր համայնքների բնակիչներ: Տոնը 2 օր է տեւում: Այն նշում են նաեւ արտերկրում բնակվող մուսալեռցիները (Եգիպտոս, Լիբանան, Թուրքիա, Ֆրանսիա, ԱՄՆ, Կանադա, Ավստրալիա):
Մուսա լեռան տոնակատարությունը սկսվում է Սուրբ Խաչի կիրակի օրվան նախորդող շաբաթ օրը, երբ կաթսաները լցվում են հաճարով ու մսով եւ դրվում կրակին: Այդ նպատակով Մուսալեռ հայրենակցական միությունն աշխատանքային խումբ է ձեւավորում։ Մուսալեռան հարիսան պատրաստում են միայն տղամարդիկ, որի ընթացքում ազգային ազատագրական բնույթի երգեր են երգում, հատկապես մուսալեռցիների «Հելե հելե հելե նիննո» երգը, որը նաեւ ընդունված է համարել մուսալեռան հարիսայի պատրաստման երգ։
Այդ արարողությունից բացի, մեծ խարույկ է վառվում, որի շուրջ սկսում են պարել եւ «դահոլ զուռնա» զարկել «գոս» կոչվող հարվածային գործիքով, որը հնչել է նաեւ Մուսա լեռան գագաթին՝ հերոսամարտերի օրերին:
Շաբաթ երեկո ողջ գիշեր երգ ու երաժշտություն է հնչում, պարում են մուսալեռցիների «Չալմը դանկը» դանակներով պարը: Տարածված է նաեւ մուսալեռան շուրջպարը։
Ինչպես Պորտ Սայիդում եւ Այնճարի առաջին տարիներին, այստեղ եւս տոնակատարության ընթացքում վրաններ են խփում Մուսալեռան հուշարձանի շուրջը եւ գիշերում։ Հաջորդ առավոտյան հարիսան օրհնելուց հետո, լցնում են ամանները եւ բաժանում։ Այն ընտանիքները, որոնք տանը հարիսա են եփած լինում, օրհնված հարիսայից տանում են տուն եւ լցնում իրենց պատրաստած հարիսայի մեջ։

Միջազգային աջակցություն՝ ՀՀ Սյունիքի մարզի բանահյուսական ժառանգության պահպանմանը

2022 թ. ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի «Ոչ նյութական մշակութային ժառանգության պաշտպանության մասին» կոնվենցիայի հիմնադրամից «Միջազգային աջակցություն» անվանակարգով Հայաստանի Հանրապետությանը տրամադրվել է դրամաշնորհ (74,855.00 USD) «ՀՀ Սյունիքի մարզի բանահյուսական ժառանգության համայնքահեն գույքագրումը, փաստաթղթավորումը և պահպանումը» վերնագրով հայտի շրջանակում 2 տարի ժամկետով ծրագիր իրականացնելու համար:
Հայտը պատրաստվել է ՀՀ ԳԱԱ հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի նախաձեռնությամբ և ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարության խորհրդատվական աջակցությամբ:
Ծրագրի նպատակն է գույքագրել, պահպանել և խթանել ՀՀ Սյունիքի մարզի ոչ նյութական մշակութային ժառանգությունը՝ որպես տարածաշրջանի տեղական առանձնահատկությունների ու ինքնության դրսևորում, քանի դեռ այն կենսունակ է և շրջանառվում է ժողովրդական հեքիաթների, առասպելների, լեգենդների, ավանդույթների, ասացվածքների, ծիսական երգերի և այլ ձևերով: Ներկայում անհրաժեշտություն է այս ամենի գրանցումը՝ կապված սերնդափոխության և ժառանգության փոխանցման ապահովման հետ:

Ծրագրի ընթացքում ՀՀ Սյունիքի մարզում իրականացվելու են տեղական բանահյուսության գույքագրման, դաշտային հետազոտական աշխատանքներ, ուսուցողական հանդիպումներ ժառանգության կրողների հետ՝ Արծվանիկ, Դավիթ Բեկ, Կապան, Շաղաթ, Թասիկ, Տեղ, Շինուհայր, Կարճևան, Լեհվազ համայնքներում, համագործակցություն Սյունիքի հայագիտական կենտրոնի, Գորիսի պետական համալսարանի հետ:
Ծրագրի շրջանակում սեպտեմբերի 25-ին Հայաստան կժամանի ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի միջազգային փորձագետ, Թեհրանի Շահիդ Բեհեշտի համալսարանի դասախոս Ժանետ Բլեյքը, որը վերապատրաստման դասընթաց կանցկացնի ծրագիրն իրականացնող խմբի համար՝ մասնագիտական խորհրդատվությամբ նպաստելով ծրագրի արդյունավետ կազմակերպմանը: Սյունիքում հավաքագրված և փաստաթղթավորված նյութերը կթվայնացվեն՝ ստեղծելով Սյունիքի բանահյուսական ժառանգության տվյալների շտեմարան և կայք:
Այս աշխատանքները համահունչ են ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի 2003 թվականի «Ոչ նյութական մշակութային ժառանգության պաշտպանության մասին» կոնվենցիային, «Հայաստանի Հանրապետության ոչ նյութական մշակութային ժառանգության մասին» օրենքի և այլ իրավական ակտերի դրույթներին:

«Իմ ձեռագործ Հայաստանը թանգարաններում»

Սեպտեմբերի 17-18-ին «Գաֆէսճեան» արվեստի կենտրոնում (Կասկադում) կկայանա «Իմ ձեռագործ Հայաստանը թանգարաններում» խորագրով փառատոնը:
Փառատոնի նպատակն է աջակցել Հայաստանի թանգարաններին, հուշանվերային արտադրանքը ընդունել որպես թանգարանային գործունեության հանրահռչակման ժամանակակից միջոց, ինչպես նաև աջակցել ավանդական արհեստների վերականգնման գործընթացին:
Երկօրյա միջոցառմանը ձեզ կսպասեն Հայաստանի 7 մարզերից (Սյունիք, Վայոց ձոր, Լոռի, Տավուշ, Շիրակ, Արագածոտն, Գեղարքունիք), Արցախից ժամանած վարպետներն իրենց ձեռագործ աշխատանքներով, ինչպես նաև երևանաբնակ վարպետները:
Դուք ոչ միայն կարող եք ձեռք բերել արհեստագործների ձեռագործ աշխատանքներ, այլև տեղում կարող եք մասնակցել վարպետաց դասերի և զարգացնել ձեր արհեստագործական հմտությունները, վայելել տարազների ցուցադրություն:
Օր 1․ Սեպտեմբերի 17, 2022
09:00-20:00 Ցուցադրություն և վաճառք
12:30 Բացման արարողություն
17:30-18:30 Տարազների ցուցադրություն
Օր 2․ Սեպտեմբերի 18, 2022
09:00-18:00 Ցուցադրություն և վաճառք
«Իմ ձեռագործ Հայաստանը թանգարաններում» ծրագիրն իրականացվում է ՀՀ ԿԳՄՍ նախարարության աջակցությամբ և «Արհեստագործների միություն» մշակութային հիմնադրամի նախաձեռնությամբ:
«Արհեստագործների միություն» մշակութային հիմնադրամը ստեղծվել է «Տերյան մշակութային կենտրոն» ՀԿ-ի և Սմիթսոնյան ինստիտուտի հայաստանյան մասնաճյուղի աշխատակազմերի համագործակցությամբ:
Նախորդ 4 տարիներին «Իմ ձեռագործ Հայաստանը» փառատոնն իրականացվել է «Տերյան մշակութային կենտրոն» ՀԿ-ի հետ միասին «Իմ Հայաստան» ծրագրի շրջանակում, որը ֆինանսավորվում էր ԱՄՆ ՄԶԳ և իրականացվում Սմիթսոնյան ինստիտուտի կողմից։
Ծրագրի կազմը շնորհակալություն է հայտնում «Գաֆէսճեան» արվեստի կենտրոնին՝ քանդակների պարտեզը տրամադրելու համար։

Թարմացում. միջոցառումը չեղարկվել է:

«Գութան» ավանդական երգի-պարի փառատոն

Սեպտեմբերի 16-ին, ժամը 19:00-ին Գաֆեսճեան քանդակների պարտեզում կներկայացվեն ավանդական երգեր և պարեր՝ իրենց էթնիկ տարբերակով՝ առանց որևէ ժամանակակից մշակումների:
Ելույթ կունենան`
ԱԿՈւՆՔ
ԿԱՐԻՆ
ՍԱՍՆԱ ԾՌԵՐ
ՆՈւԲԱՐ
ԱՐԵԳ
ՄԱՍՈւՆՔ
ՄԵՆՔ ԵՆՔ ՄԵՐ ՍԱՐԵՐԸ (ԱՐՑԱԽ)
ԳՈՐԱՆԻ
ՏԱՐՈՆՑԻՆԵՐ
ՎԵՐԱԴԱՐՁ
ՎԱՆ
ԱՐԴՎԻՆ
ՄԱՐԱԹՈւԿՑԻՆԵՐ
ՍԵԲԱՍՏԱՑԻՆԵՐ
ՏԱՎՐՈՍ: