Հունիսի 21-ին Հայոց ազգագրության թանգարանում տեղի է ունեցավ «Բերքի տոն․ ծիրանաքաղ» միջոցառումը:
Ծրագրում՝
Միջոցառման բացում, բերքի օրհնություն,
Հայկական դուդուկ, թմբուկահարների ելույթ, ազգային երգ ու պար,
Մրգի բերքահավաք, հյուրասիրություն,
Այցելություն Հայոց ազգագրության թանգարանի մշտական ցուցադրութուն,
Հայկական մշակույթում բերքահավաքի նշանակության և խորհրդի վերաբերյալ տեղեկատվական նյութերի բաժանում, քննարկումներ:
Հունիսի 20–ին, «Մասունք» կրթամշակութային ՀԿ-ի նախաձեռնությամբ և «Բարձունք» ՀԿ-ի աջակցությամբ հանդիպում տեղի ունեցավ երաժշտագետ, ֆոլկլորագետ, արվեստագիտության թեկնածու, ՀՀ ԳԱԱ Արվեստի ինստիտուտի Ժողովրդական երաժշտության բաժնի գիտաշխատող, Երևանի Կոմիտասի անվան պետական կոնսերվատորիայի հայ երաժշտական ֆոլկլորագիտության ամբիոնի դասախոս Մարիաննա Տիգրանյանի հետ։
Մասնակիցները մտովի մի գունեղ ճանապարհորդություն կատարեցին դեպի անցյալ, վայելեցին «օխտ օր–օխտ քշեր» կատարվելիք հարսանեկան ծիսակարգի երգերը և, իհարկե, անսահման մեծ գիտելիքի պաշար ձեռք բերեցին։
Նոյեմբերի 2-ից՝ ծրագրի մեկնարկից առ այսօր, «Արև է ելել» համայնքային զարգացման կրթամշակութային ծրագիրն իր չորս բաղադրիչներով լցնում է Արենի համայնքի սահմանամերձ Խաչիկ գյուղի մշակութային կյանքը։ Գյուղում հիմնվել է մշակութային կենտրոն, որտեղ գործում են ազգային երգի, կավագործության և ասեղնագործության արվեստարաններ, ազգային մշակույթի հռչակմանն ուղղված աշխատանոցներ, համերգներ և այլ միջոցառումներ են կազմակերպվում անվանի արվեստագետների հետ։
Հունիսի 17-ի ամփոփիչ միջոցառման ծրագիրը․
– կավագործության և ասեղնագործության արվեստարանների սաների աշխատանքների ցուցահանդես-վաճառք,
– ձեռագործության և թաղիքագործության վարպետաց դասերի ընթացքում ստեղծված աշխատանքների ցուցահանդես-վաճառք,
– երգի արվեստարանի սաների ելույթ,
– վարպետաց դասեր ծրագրի սաների և հմուտ դասավանդողների հետ,
– բացօթյա մեծ համերգ օրվա հատուկ հյուրի՝ «Կաթիլ» խմբի մասնակցությամբ։
Միջոցառումը տեղի ունեցավ տեղի ունեցավ Վայոց ձորի մարզի Խաչիկ գյուղի Մշակույթի տան բակում և դահլիճում։
Այս տարի լրանում է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի «Ոչ նյութական մշակութային ժառանգության պաշտպանության մասին» կոնվենցիայի 20-ամյակը:
«Արար» հայ ազգային արվեստի պահպանման կենտրոնը ևս միանում է հոբելյանական արշավին` ստեղծագործելով հայկական ոչ նյութական մշակութային ժառանգության արժեքների պահպանության գործընթացի շրջանակում ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի մարդկության ոչ նյութական մշակութային ժառանգության ներկայացուցչական ցանկում գրանցված Հայաստանի Հանրապետության հետևյալ հայտերի` «Դուդուկ և իր երաժշտությունը» (2008 թ.), «Խաչքարերի արվեստ. խաչքարի խորհուրդն ու խաչքարագործությունը» (2010 թ.), «Սասնա ծռեր կամ Սասունցի Դավիթ էպոսի կատարողական դրսևորումները» (2012 թ.), «Լավաշ. ավանդական հացի պատրաստումը, նշանակությունը և մշակութային դրսևորումները Հայաստանում» (2014 թ.), «Քոչարի. ավանդական խմբապար» (2017 թ.), «Հայկական տառարվեստը և դրա մշակութային դրսևորումները» (2019 թ․), «Սուրբ Թադեոս առաքյալի վանքի ուխտագնացությունը» (2020 թ.) թեմատիկայով։
«Արար» ծրագիրն իրականացվում է «Արար» հայ ազգային արվեստի կենտրոնի կողմից` ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարություն աջակցությամբ և Ժողովրդական արվեստների թանգարանի հետ համագործակցությամբ:
«Մեր երգերը և մենք» նախաձեռնության՝ հայկական ժողովրդական երգերի հերթական բաց դասը տեղի ունեցավ հունիսի 9-ին, Միսաք Մանուշյանի անվան պուրակում, «Մասունք» ավանդական երգի-պարի խմբի հետ միասին (գեղարվեստական ղեկավարներ` Հայարփի Անանյան և Լուսինե Մկրտչյան)։
Ամփոփվել է ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարության աջակցությամբ իրականացվող «Սիրիահայ մշակույթի ձեռարվեստ» ծրագիրը՝ սիրիահայ կանանց ձեռագործ աշխատանքների ցուցադրությամբ:
Ծրագրի ընթացքում շուրջ 70 սիրիահայ և տեղաբնակ կանայք մասնակցել են ձեռարվեստի տարբեր ուղղությունների դասընթացների, այդ թվում՝ Ուրֆայի, Վանի, Մարաշի ասեղնագործություն, ժանեկագործություն, թաղիքագործություն, գոբելեն, տիկնիկագործություն և այլն:
Ծրագիրն իրականացվել է «Սիրիահայերի միություն» հասարակական կազմակերպության և «Սիրիահայ տիկնանց միության» նախաձեռնությամբ՝ ԿԳՄՍ նախարարության «Ոչ նյութական մշակութային ժառանգության պահպանության ծրագրեր» դրամաշնորհային մրցույթի շրջանակում:
Նշենք, որ 2019-2023 թթ. ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարության ֆինանսական աջակցությամբ 5 մշակութային ծրագրեր են իրականացվել՝ համագործակցելով Հայաստան տեղափոխված սիրիահայ կանանց համայնքի և «Սիրիահայերի միություն» ՀԿ-ի հետ: Շուրջ 300 սիրիահայ և տեղացի կանայք մասնակցել են առկա և առցանց դասընթացների, որոնց ընթացքում ձեռք են բերել հայկական ավանդական ձեռագործ աշխատանքների, կարուձևի, ուտեստների պատրաստման գիտելիքներ և հմտություններ: Դրանք նպաստում են սիրիահայ կանանց կողմից սեփական բիզնեսի ստեղծմանը, ձեռարվեստի հմտությունների գործնական կիրառման, հուշանվերային արտադրանքի և վաճառքի միջոցով խթանում նրանց տնտեսական բարեկեցությունն ու սիրիահայ համայնքի տնտեսական կայունությունը:
Համբարձումը նախաքրիստոնեական տոնացույցի ժողովրդական տոներից է, արտահայտում է մեռնող եւ հառնող Աստծու, բնության զարթոնքի, վերածնության գաղափարները։ Քրիստոնեությունն այն ընդգրկեց պաշտոնական տոնացույցի մեջ որպես Քրիստոսի հարությունից հետո նրա համբարձման տոն: Քրիստոնեական տաղավար տոների շրջանակում Քրիստոսի համբարձման մասին գրում են Մարկոս եւ Ղուկաս ավետարանիչները, անդրադարձ կա նաեւ Գործք Առաքելոցում: Քրիստոնեական Համբարձման ժողովրդական տոնահանդեսում պահպանվել են շատ ժողովրդական ծեսեր, արարողություններ եւ երգարվեստի ինքնատիպ նմուշներ:
Ըստ Մարկոս եւ Ղուկաս ավետարանիչների՝ Ս. Հարությունից հետո Քրիստոսը 40 օր երեւում էր իր աշակերտներին եւ իր վարդապետությունն ուսուցանում նրանց: Վերջին հանդիպման ժամանակ օրհնեց ու պատգամներ տվեց առաքյալներին, որից հետո համբառնեց երկինք:
Համբարձում/Վիճակի տոնահանդեսը մեծ լիցք է հաղորդել թե ժողովրդական, թե պրոֆեսիոնալ ստեղծագործություններին, դրսևորվել է գեղարվեստական գրականությունում՝ պոեզիայում եւ արձակում, նույնիսկ օպերայում եւ կերպարվեստում: Գրանցված եւ հրատարակված են Համբարձման առանձնահատուկ ժողովրդական երգերի հազարավոր նմուշներ, որոնցում արտացոլվում են սիրո, մարդկային փոխհարաբերությունների, բնության եւ տիեզերքի հետ մարդու հավերժական միասնության գաղափարները:
Դրանք շարունակում են ստեղծվել նաեւ այսօր: Համբարձման տոնի հիմնական կատարողներն ամենուր հիմնականում կրկին երիտասարդներն են, շարունակվում են ծիսական ծաղկահավաքներն ու ջրահավաքները, ծաղկեփնջերի եւ ծաղկեպսակների նվիրաբերությունները, երիտասարդական գիշերային հավաքները, տոնի բնույթից բխող առանձնահատուկ երգ/քառյակները, ծիսական հանրային վիճակահանությունները՝ երիտասարդ տղաներն ու աղջիկները հավաքում են 7 գույնի ծաղիկ, կժի մեջ լցնում 7 աղբյուրի ջուր, իրենց նշանները գցում ջրի մեջ ու Համբարձման գիշերը «աստղունք» դնում, այսինքն՝ դրանք հանձնում աստղերի խորհրդին, առավոտյան, ծաղիկներով զարդարված, երգելով շրջում բնակավայրերի թաղամասերում, ծաղիկներ նվիրում, հետո հանդիսատեսների ներկայությամբ, մենակատարներով եւ խմբային երգերով հատուկ հանդիսավորությամբ՝ անհատական գուշակություններ ու հանրային բարեմաղթանքներ անում: Երգերը բարբառային են, ինչով ոչ միայն պահպանվում, այլեւ զարգանում է լեզվական մշակույթը: Տոնի հասարակական նշանակությունը հասարակական կարեւոր արժեքների պարբերական վերահաստատումն ու վերարտադրությունն է, ինչպես նաեւ անցյալը ներկային կապող մշակույթի շարունակականությունն ու սերնդեսերունդ ժառանգորդումը: Տոնահանդեսը ոչ միայն կրկնում է ավանդականը, այլեւ ստեղծում է նոր ժողովրդական ստեղծագործությունների ծնվելու հուզական միջավայր: Տոնահանդեսն իր բնույթով ներհասարակական կապերն ուժեղացնող, հանրային ժողովրդական ստեղծագործական հնարավորությունը բացահայտող, հասարակություն-բնական միջավայր անքակտելի կապը պահպանող, զարգացնող եւ գեղագիտական ընկալումները հղկող երեւույթ է:
Համբարձումը շատ մոտ ա,
Ջա՜ն, ծաղիկ, ջա՜ն,ջա՜ն,
Մեր ճամփեքը քարոտ ա,
Ջա՜ն, վիճակ, ջա՜ն, ջա՜ն։
Համբարձումը բնության ծաղկման, զարթոնքի տոն է։
Հնուց ի վեր այն նշվել է բնության գրկում տարատեսակ խաղիկներով, երգերով, վիճակով և այլ ավանդույթներով։
Այս տարի վարվորները հրավիրել էին տոնը նշելու ծաղկունքաշատ Սյունիքում, մայիսի 21-ին։ Ծրագրում՝ վիճակի արարողություն, ծաղկահյուսքերի պատրաստում, վարպետաց դասեր, ազգային պարուսուցում, տոնին բնորոշ երգերի ուսուցում, ազգային խաղեր։
«Թանգարանների գիշեր» համաեվրոպական միջոցառման շրջանակում մայիսի 20-ին Հայաստանի պատմության թանգարանում տեղի ունեցավ «Մենք ենք, մեր բարբառները» խորագիրը կրող համերգային ծրագիր՝ «Ծովակ» ավանդական երգի-պարի խմբի կատարմամբ (գեղարվեստական ղեկավար` Գագիկ Գինոսյան)։
Ծրագրի ընթացքում «Ծովակ» ավանդական երգի-պարի խումբը հանդես եկավ Հայաստանի տարբեր տարածաշրջաններին հատուկ երգ ու պարով:
Մայիսի 18-ին` Թանգարանների միջազգային օրվա շրջանակներում Երևանի հայ-հունական պետական քոլեջի «Հացաթխման, մակարոնեղենի և հրուշակեղենի տեխնոլոգիա» մասնագիտության 2-րդ կուրսի ուսանողները տնօրենի տեղակալ Լ. Հակոբյանի և դասախոս Ա. Բուդաղյանի ուղեկցությամբ մասնակից եղան Ժողովրդական արվեստների թանգարանում «Երկանք» ընկերության տնօրեն Տաթև Գրիգորյանի կողմից իրականացված «Ավանդական գաթա» վարպետաց դասին, որի նպատակն էր ուսանողներին փոխանցել մասնագիտական հմտություններ` հնարավորություն տալով ծանոթանալ ոլորտի զարգացումներին և օգտվել ամենակիրարկելի գործիքներից: