«Թանգարանների_գիշերը»_Ժողովրդական_արվեստների_թանգարանում

«Թանգարանների գիշերը» Ժողովրդական արվեստների թանգարանում

«Թանգարանների_գիշերը»_Ժողովրդական_արվեստների_թանգարանում featured

Մայիսի 21-ին՝ «Թանգարանների գիշեր» համաեվրոպական միջոցառմանը միացել են Հայաստանի և Արցախի 125 թանգարաններ:
Ներկայացնում ենք Հովհ. Շարամբեյանի անվան ժողովրդական արվեստների թանգարանի ծրագիրը.
/Աբովյան 64/
18:00-24:00 I Մշտական ցուցադրություն
18:00-24:00 I Ցուցահանդես՝ «Աշխարհը տիկնիկի աչքերով…». Օրենբուրգի «Տիկնիկ» պատկերասրահի և հայ տիկնիկագործ վարպետների աշխատանքներ
18:30-20:00 I Տիկնիկագործության վարպետաց դասեր
20:00-21:00 I Ժողովրդական հեքիաթների ներկայացում. «Այրոգի» ստվերների թատրոն
21:00-22:00 I Համերգային ծրագիր. «Արդվին» ազգագրական երգի և պարի համույթ:
Թանգարանի փայտարվեստի ցուցասրահ /Պարոնյան 4/
18:00-24:00 I Մշտական ցուցադրություն
18:00-20:00 I Խեցեգործության ցուցադրական դասեր «Էլիզաբեթ» արվեստի դպրոցի սաների մասնակցությամբ:

Մուտքն ազատ է:

wine-making

Գինեգործություն

Հայաստանում խաղողագործության և գինեգործության վերաբերյալ բազմաթիվ հնագիտական վկայություններ կան: Հնագույնը վերաբերում է Վայոց ձորի Արենի 1 քարանձավին (մ.թ.ա. 4-րդ հազարամյակ, մեզանից 6000 տարի առաջ):

Գինին Հայկական լեռնաշխարհում վաղեմի պատմություն ունի: Հին Հայաստանում այն համարում էին աստվածների ու արքաների ըմպելիք: Հայ արքաները գինին խմում էին արծաթե գավաթներով: Ավանդաբար գինի պատրաստում էին այգիներում կամ բնակելի համալիրին կից գտնվող հնձաններում: Խաղողը լցնում էին հնձանի վերին հատվածի` առագաստի մեջ, որտեղ տղամարդիկ այն ոտքերով տրորում էին (երեխաներին կնքելիս տղաների ոտքերին էին մեռոն քսում, որ գինի տրորեն, և աղջիկների ձեռքերին, որ խմոր հունցեն): Քաղցուն հոսում էր առագաստի մոտ պատրաստված կավակերտ հորի մեջ, որը կոչվում է գուբ, այնտեղ նստվածք տալիս, մասամբ զտվում, ապա հոսում գետնափոր կրապատ հորերի (տաքար) կամ կարասների մեջ: Քաղցուն այդ տարաների մեջ աստիճանաբար հասունանում էր, վերածվում քաղցրավուն մաճառի, այնուհետև՝ քառասուն օրվա ընթացքում դառնում գինի: Հասունացած գինին պահպանում էին մառաններում, գետնի մեջ թաղված կամ վերգետնյա կարասներում, դրանք ծածկելով քարե ու կավե կափարիչներով, ճեղքերը հերմետիկորեն փակելով կավե ծեփով: Գինին, որքան երկար է մնում, այնքան հասունանում է, քաղցրանում ու թնդանում:

Բերքահավաքի տոնածիսական արարողությունների բացումը համարվում է խաղողակութի, գինու օրհնության ժամանակաշրջան: Ներկայումս Հայաստանում ձևավորվել է գինեգործության խոշոր արդյունաբերություն, որը շարունակաբար կատարելագործվում է: Ուշագրավ է, որ գինու պատրաստման ավանդական ժողովրդական ձևերը մինչև այսօր պահպանվել են տնային պայմաններում գինի արտադրողների շրջանում: Ավանդույթի շարունակականության դրսևորում է Արենի գինու փառատոնի իրականացումը:

dzeragorc-ashxatanqneri-eritasardakan-tonavachar

Ձեռագործ աշխատանքների երիտասարդական տոնավաճառ

Երիտասարդների ազգային տոնին նվիրված՝ մայիսի 21-ին, 22-ին, Գյումրու Աբովյան փողոցում տեղի կունենա երիտասարդական տոնավաճառների շարք, որտեղ ներկայացված կլինեն Շիրակի մարզում ձեռագործ աշխատանքներ ստեղծող անհատներն ու կազմակերպությունները: Ձեռագործ աշխատանքների տոնավաճառ բոլոր նրանց համար, ովքեր ցանկանում են չվնասել բնությանը։

Կարող եք ձեռք բերել հետաքրքիր հուշանվերներ, զարդեր, գրենական պիտույքներ, ինչպես նաև կարող եք համտեսել համեղ թխուկներ, որոնք պատրաստել են շիրակաբնակ երիտասարդները:

Սկիզբը` ժամը 14:00-ին:

Նախաձեռնությունն անցկացվում է Վորլդ Վիժն Հայաստանի «ԵՄ-ն հանուն երիտասարդության․ բանիմաց և ակտիվ երիտասարդներ հանուն ժողովրդավար Հայաստանի՝ այսօր և վաղը» ծրագրի շրջանակում, Գյումրու «Երիտասարդական պալատ» ՀՈԱԿ-ի հետ համատեղ:

Ծրագիրն իրականացվում է Եվրոպական միության ֆինանսավորմամբ։

patrastvum-enq-hambardzman-tonin

«Պատրաստվում ենք Համբարձման տոնին Հասմիկ Բաղրամյանի հետ»

Մանի ասեմ ու շարեմ,

Ջան ծաղիկ, ջան, ջան,

Լցնեմ տոպրակ ու կարեմ,

Ջան, վիճակ, ջան, ջան:

Մայիսի 17-ին՝ ժամը 18:30-ին Ժողովրդական արվեստների թանգարանում տեղի կունենա սպասված հանդիպում «Տոնացույց» կազմակերպության ղեկավար Հասմիկ Բաղրամյանի հետ։ Մասնակիցները միասին կպատրաստվեն Համբարձման տոնին (այս տարի այն նշվում է մայիսի 26-ին)։

Հասմիկ Բաղրամյանը կխոսի Համբարձման տոնի մասին, կներկայացնի տոնին առնչվող հայկական ծեսերն ու սովորույթները, կծանոթացնի տոնի խորհրդանիշ տիկնիկի՝ Վիճակի Արուսի հետ, մասնակիցները կսովորեն Համբարձման տոնի երգեր (մանիներ) ու ծիսական խաղեր։

Մասնակցության արժեքը՝ 2000 դրամ։

Հասցե՝ ք․ Երևան, Աբովյան 64 (Աբովյան պուրակ):

Armenian-Letter-Art-and-Its-Cultural-Expressions

Հայկական տառարվեստը և դրա մշակութային դրսևորումները

Հայկական այբուբենի կիրառական նշանակությունները լայն ասպարեզ են բացում ուսումնասիրողների համար, մասնավորապես, նրա դրսևորումներն այլալեզու գրականության համատեքստում: Դեռևս 7-րդ դարից պահպանվել է հնագույն պապիրուսե մի պատառիկ, որն ամբողջությամբ շարադրված է հայատառ հունարենով: Առանձնակի ուշադրություն է դարձվել հատկապես այդ բացառիկ նմուշի հնագրական արժեքին, այսինքն, տառաձևերին, որոնք իրենց ժամանակի համար բավական անսովոր են: Դարերի ընթացքը ցույց է տալիս, որ հայկական այբուբենով տառադարձվել և գրի են առնվել նաև լատիներեն, արաբերեն, լեհերեն, ռուսերեն, թուրքերեն և այլ լեզուներով տեքստեր, որոնք միջմշակութային փոխառնչությունների լավագույն դրսևորումներ են և վկայությունը հայկական այբուբենի ճկունության: Այս հանգամանքով այն բացառիկ տեղ է զբաղեցնում այլ այբուբենների շարքում: Հայկական տառերը ծառայել են նաև հայ ծածկագրության տարբեր համակարգերի ստեղծմանն ու ձեռագիր և վիմագիր աղբյուրներում դրանց կիրառմանը: Հիշատակելի են նաև այբուբենի թվային կիրառությունները, որոնք հատուկ են նաև աշխարհի մի շարք այլ հնագույն այբուբեններին, ինչպիսիք են հունարենն ու լատիներենը: Առանձնահատուկ տեղ են զբաղեցնում հայկական այբուբենի գեղագրության և զարդագրության ոլորտները, որոնք գրավում են ինչպես հայ, այնպես էլ օտարազգի ուսումնասիրողների և արվեստասեր հասարակության ուշադրությունը: Հատկանշական է դիտարկել, որ հայ զարդագրությունը, թեև իր բարձրագույն արտահայտությունը գտնում է հայերեն ձեռագրերում, սակայն առանձին վիմագրերում նույնպես կարելի է տեսնել գլուխգործոց զարդագրեր, ինչպիսիք են Նորավանքի հայտնի վիմագրերը: Հայ զարդագրությունը հարուստ է իր տեսակներով ու ենթատեսակներով, որոնք պատկերված են միջնադարյան հայ վարպետների, ծաղկողների ու մանրանկարիչների գործերում: Առավել հաճախադեպ են հանգուցագիրը, թռչնագիրը, կենդանագիրը, ապա` մարդագիրը, առասպելական կամ մտացածին կենդանիներով ձևավորված գրերը, որոնք իրենց դրսևորումն են գտնում ժողովրդական արվեստի տարբեր ոլորտներում՝ քանդակագործություն, գորգագործություն, ասեղնագործություն, գրականություն, մանրանկարչություն և այլն: Հատկանշական է, որ իր գոյության ավելի քան 16 դարերի ընթացքում հայկական այբուբենը դրսևորվել է ոչ միայն իր բուն նշանակությամբ՝ ծառայելով գրավոր ժառանգության ստեղծմանը, այլև ծնունդ տվել արվեստի մի շարք գործերի, որոնք այսօր էլ շարունակում են հիացնել մարդկանց ու նոր գաղափարներ ներշնչել:

Մշակութային տեսանկյունից հայկական տառարվեստի կենսունակությունն ավելի քան հստակ է. դարերի ընթացքում այն մշտապես ճանաչվել է որպես հայ ժողովրդի ոչ նյութական մշակութային ժառանգություն և նույնականացվել է այն ստեղծող ժողովրդի հետ: Հայկական տառարվեստի ծնունդ են հայկական գեղագրությունը և, մասնավորապես, մանրանկարչության ճյուղ համարվող զարդագրությունը, որոնք ցայսօր շարունակում են իրենց կիրառական դրսևորումները:

lavash

Լավաշ. ավանդական հացի պատրաստումը, նշանակությունը և մշակութային դրսևորումները

Լավաշն ավանդական հացատեսակ է, օվալաձև, 2-3 մմ հաստությամբ, երկարավուն` մոտավորապես մեկ մետր երկարությամբ, կես մետր լայնությամբ, թեթև` շուրջ 200-250 գրամ քաշով է: Այն պատրաստում են ցորենի ալյուրի ու ջրի շաղախման միջոցով ստացված խմորից՝ երբեմն թթխմորի ու աղի կիրառմամբ: Լավաշը թխում են թոնրում: Հայաստանի տարբեր շրջաններում պատրաստված լավաշի տարատեսակներն ունեն որոշակի տարբերություններ` պայմանավորված ցորենի տեսակով, ինչպես նաև թխվող հացի չափսերով: Լավաշը եզակի հացատեսակ է, որը կարելի է մինչև վեց ամիս չոր վիճակում պահպանել: Վառելիք և աշխատուժ խնայելու նպատակով լավաշը շատ ընտանիքներում թխում են միանգամից մեծ քանակությամբ: Երբեմն ձմռան համար անհրաժեշտ պաշարը թխում են աշնան վերջին: Լավաշի պատրաստումը, օգտագործումը ենթադրում են նաև բանավոր ավանդույթների պահպանում և փոխանցում:

Լավաշի կենսունակությունը պայմանավորված է նրա բազմագործառութային լինելով. այն օգտագործում են ամբողջությամբ` ուտելիքի ջերմությունը պահպանելու և այն տեղից տեղ տեղափոխելու համար կամ կտորներով` ուտելիք վերցնելու համար: Չոր լավաշը կարելի է փշրել ջրիկ կերակուրների մեջ: Հայաստանում այսօր էլ ավանդական որոշ ճաշատեսակներ ուտում են` որպես գդալ օգտագործելով լավաշի կտոր: Հայաստանում լավաշի ամենատարածված կիրառման եղանակը տարբեր միջուկներով (հատկապես՝ տեղական պանրով և կանաչիներով, ձվով, եփած կամ խորոված մսով և այլն) բրդուճների պատրաստումն է: Սրանց շնորհիվ լավաշն անփոխարինելի է նաև ոչ ստանդարտ պայմաններում սնվելու դեպքում (զբոսաշրջություն, հանգիստ, գյուղատնտեսական աշխատանքներ և այլն): Լավաշի ծիսական դերը դրսևորվում է հարսանիքի ժամանակ, երբ նորահարսի մուտքն ամուսնու ընտանիք նշվում է նորապսակ զույգի ուսերին՝ տան շեմին լավաշ դնելու արարողությամբ: Լավաշն օգտագործվում է ժողովրդական և ընտանեկան տոների, սգո և ծիսական հացկերույթների ժամանակ: Ժամանակակից շուկայական պահանջների համաձայն լավաշը կիրառվում է ամբողջական, կտրատված, ինչպես նաև չորացված ձևերով:

Լավաշը ներառվել է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ոչ նյութական մշակութային ժառանգության ներկայացուցչական ցանկում:

A-Tradition-of-Making-and-Using-a-Wooden-Charm

Փայտե հմայիլի պատրաստման և կիրառման ավանդույթ

Փայտե հմայիլը պայտաձև փորագրված փայտ է, որի վրա պատկերված են երկրաչափական, բուսական և տիեզերական նախշեր: Ներկայում փայտատեսակի, չափերի հետ կապված որևէ սահմանափակում չկա: Օգտագործվում է տանը՝ անձին, իսկ գյուղական միջավայրում ընտանի կենդանիներին պաշտպանելու համար: Փայտե հմայիլները տեղադրվում են մուտքի դռան վերևում, մուտքի առջևի պատին կամ մոտակա սյան վրա: Կենդանիներին պաշտպանելու համար դրանք կախում են կենդանիների վզին, եղջյուրներին կամ գոմի դռանը, սյանը, առատ կարագ ստանալու համար այն կապում են խնոցու պարանին: Փոքր փայտե հմայիլները կախում են երեխաների օրորոցին կամ կարում մանուկների հագուստի թիկունքին: Դրանք կրում են նաև կանայք` ուլունքների հետ միասին: Փայտե հմայիլների մշակութային առանձնահատկությունն այն է, որ դրանք երկնային լուսատուների, կենդանիների, ջրի, պտղաբերության պաշտամունքների գաղափարներն արտահայտող ազգային ոճի խորհրդանշաններով ձևավորված կիրառական արվեստի նմուշներ են:

Պահպանիչ փայտե հմայիլները մինչև օրս օգտագործվում են և լայն տարածում ունեն հատկապես երիտասարդության շրջանում: Ներկայում դրանց պատրաստման և կիրառման շրջանակները կապվում են փայտագործ վարպետների և ժողովրդական հավատալիքների ավանդույթը կենսունակ պահող ու պահպանող տարբեր սոցիալական խմբերի գործունեության հետ: Դրանց կիրառությունը որոշակի նպատակ ունի` պայմանավորված չար ուժերից պաշտպանելու հավատալիքի և գեղագիտական նշանակության հետ, երբ հմայիլը գործածվում է որպես զարդ կամ բնակարանի ձևավորման պարագա: Ժամանակակից վարպետները մեծ հաջողությամբ կրկնօրինակում են հմայիլների հին, ավանդական ձևերը, ինչպես նաև պատրաստում են նոր ոճավորումներով փայտե հմայիլներ, որոնք լայն կիրառություն ունեն:

ergum-enq-dyucaznerger

«Երգում ենք դյուցազներգեր»

Հայ ժողովուրդը հնագույն ժամանակներից ի վեր ավանդույթ է ունեցել գովերգելու իր քաջերին և տեղի ունեցող հերոսական դրվագները։ Դյուցազներգերի մեջ են մտնում նաև մեր էպոսի երգերը։

Միջոցառումը կվարի «Մեր երգերը և մենք» նախաձեռնության թիմը։ Կմիանան նաև մեր կամավոր դյուցազուն տղաներ տարբեր երգի, պարի խմբերից։

Հանդիպումը տեղի կունենա մայիսի 6-ին՝ ժամը 19։00-ին, «Բարձունք» կենտրոնում:

«Երգում ենք դյուցազներգեր»

«Երգում ենք դյուցազներգեր»

«Երգում ենք դյուցազներգեր»

Հայ ժողովուրդը հնագույն ժամանակներից ի վեր ավանդույթ է ունեցել գովերգելու իր քաջերին և տեղի ունեցող հերոսական դրվագները։ Դյուցազներգերի մեջ են մտնում նաև մեր էպոսի երգերը։
Միջոցառումը կվարի «Մեր երգերը և մենք» նախաձեռնության թիմը։ Կմիանան նաև մեր կամավոր դյուցազուն տղաներ տարբեր երգի, պարի խմբերից։
Հանդիպումը տեղի կունենա մայիսի 6-ին՝ ժամը 19։00-ին, «Բարձունք» կենտրոնում:

qyavari-paxlavayi-patrtastman-ev-kirarman-avanduytnery

«Քյավառի փախլավայի պատրաստման և կիրառման ավանդույթը»

2022 թվականի մարտի 24-ին ՀՀ կառավարության համապատասխան որոշմամբ  Հայաստանի Հանրապետության ոչ նյութական մշակութային ժառանգության կենսունակ արժեքների ցանկը համալրվեց նաև Գեղարքունիքի մարզպետարանի կողմից ներկայացրած «Քյավառի փախլավայի պատրաստման և կիրառման ավանդույթը» արժեքով։

Փախլավայի պատրաստումը հիմնականում   տարածված է Գավառի տարածաշրջանի գյուղական և քաղաքային համայնքների կանանց շրջանում։  «Քյավառի փախլավան» տարիներ առաջ հայտնի է եղել «Բայազետի փախլավա» անունով: Դրա պատրաստման եղանակները 1830-ական թվականներին, հայ բնակչության գաղթից հետո, բերվել են Արևմտյան Հայաստանից: Վկայություններ կան, որ «Քյավառի փախլավան» պատրաստվել է հիմնականում մեծահարուստների համար, քանի որ այն բաղկացած է բավականին արժեքավոր մթերքներից: «Քյավառի փախլավան» պատրաստվել է հատուկ օրերին` պարտադիր ժողովրդական տոներից, Ամանորից և հարսանեկան արարողություններից առաջ: Այն համարվել է ուրախ առիթների սեղանների զարդը, որը կարող է հաջողություն և երջանկություն բերել նորապսակներին:

Հայաստան ժամանած շատ զբոսաշրջիկներ հատուկ այցելում են Գավառ` Քյավառի փախլավա համտեսելու: