Զարդարում ենք Ծառ խնկենի ու երգում Ավետիսներ

«Զարդարում ենք Ծառ խնկենի ու երգում Ավետիսներ»

Զարդարում ենք Ծառ խնկենի ու երգում Ավետիսներ

Հին ժամանակներից ի վեր հայերը Ամանորին զարդարել են Ծառ խնկենի (տոնածառ, կենաց ծառ, կաղանդի ծառ, տիեզերական ծառ, նավասարդի ծառ)։ Ըստ հավատալիքների խնկենին տիեզերական պարտեզի՝ դրախտի գլխավոր ծառն է, և յուրաքանչյուր ընտանիքի համար այն բարիքի աղբյուր է։ Ծառ խնկենին, ի տարբերություն ժամանակակից տոնածառի, մնում է տանը ողջ տարին, քանի որ այն հաջողություն, դրական լիցքեր և օրհնություն է բերում ձեր տուն, ամեն տոնի հետ փոփոխելով իր զարդարանքը (Զատիկին՝ գունավոր ձվեր, Վարդավառին՝ վարդեր, և այդպես կլոր տարի):
Միջոցառումն անցկացրեց «Տոնացույց» ժողովրդական թատրոնի ղեկավար, «Հեքիաթի տուն» կենտրոնի հիմնադիր, երաժիշտ-երաժշտագետ Հասմիկ Բաղրամյանը:

«Հայկական գորգագործության վարպետաց դասեր Լեհաստանում» ծրագրի մասին՝ Ավետիս թերթում

«Հայկական գորգագործության վարպետաց դասեր Լեհաստանում» ծրագրի մասին՝ «Ավետիս» թերթում

«Հայկական գորգագործության վարպետաց դասեր Լեհաստանում» ծրագրի մասին՝ Ավետիս թերթում

«Ավետիս» թերթի 57-րդ համարում լույս է տեսել «Հայկական գորգագործության վարպետաց դասեր Լեհաստանում» կրթամշակութային ծրագրի շրջանակում իրականացված վարպետաց դասերի վերաբերյալ տեղեկատվություն:
Նոյեմբերի 18-20-ը Հովհաննես Շարամբեյանի անվան ժողովրդական արվեստների թանգարանի տնօրենի տեղակալ Գայանե Ասլանյանը և վարպետներ՝ Սյուզաննա Ավետիսյանը, Արմինե Խաչատրյանը, Անի Մարտիրոսյանը Վարշավայի թագավորական ամրոց-թանգարանում, մի շարք այլ կրթամշակութային կազմակերպություններում անցկացրել են կարպետագործություն և գորգագործության դասընթացներ, առանձին դասախոսություններ տարբեր տարիքի մասնակիցների համար:
«Հայկական գորգագործության վարպետաց դասեր Լեհաստանում» կրթամշակութային ծրագիրն իրականացվել է ՀՀ ԿԳՄՍ նախարարության ֆինանսական աջակցությամբ և Հովհաննես Շարամբեյանի անվան ժողովրդական արվեստների թանգարանի նախաձեռնությամբ՝ համագործակցելով Լեհ-հայկական հիմնադրամի, Վարշավայի թագավորական ամրոց-թանգարանի, Լեհաստանի Հանրապետությունում ՀՀ դեսպանության հովանու ներքո Սփյուռքի գործերի հանձնակատարի հետ:

Գորգագործությունը իբրև ծես, գորգը՝ սրբազնացված տարածք

«Գորգագործությունը իբրև ծես, գորգը՝ սրբազնացված տարածք»

Գորգագործությունը իբրև ծես, գորգը՝ սրբազնացված տարածք

Դեկտեմբերի 12-ին Հ. Շարամբեյանի անվան ժողովրդական արվեստների թանգարանում տեղի ունեցավ «Մշակութային արժեքների փորձագիտական կենտրոն» ՊՈԱԿ-ի կողմից անցկացվող եռամսյա դասընթացի վերջին դասախոսությունը: Դասախոսության թեման էր՝ «Գորգագործությունը իբրև ծես, գորգը՝ սրբազնացված տարածք»: Դասախոսության բանախոսն էր Փորձագիտական կենտրոնի փորձագետ, գորգագետ, պ.գ.թ. Աշխունջ Պողոսյանը, ով այս անգամ խոսեց գորգի ծիսապաշտամունքային դրսևորումների մասին:

Ամփոփվել է «Տոներն ու ծեսերը Ջավախքում» ծրագիրը

Ամփոփվել է «Տոներն ու ծեսերը Ջավախքում» ծրագիրը

Ամփոփվել է «Տոներն ու ծեսերը Ջավախքում» ծրագիրը

ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարության «Ոչ նյութական մշակութային ժառանգության պահպանության ծրագրեր» անվանակարգով 2023 թ. դրամաշնորհային մրցույթին հավանության արժանացած «Տոներն ու ծեսերը Ջավախքում» ծրագիրն ամփոփվել է էլեկտրոնային գրքի հրատարակությամբ (https://tinyurl.com/2f3n26ks):
Ծրագիրն իրականացվել է «Ջավախք» հայրենակցական բարեգործական հասարակական կազմակերպության նախաձեռնությամբ, որի ընթացքում Ջավախքի երիտասարդների, այդ թվում՝ ուսանողների ներգրավմամբ Սամցխե-Ջավախքի երկրամասի Նինոծմինդայի շրջանի 10 համայնքներում (Նինոծմինդա, Գանձա, Փոկա, Հեշտիա, Սաթխա, Փոքր Խանչալի, Մեծ Գոնդուրա, Մեծ Արագյալ, Դիլիֆ, Թորիա) իրականացվել է ազգային ավանդական ու նորօրյա տոների ու ծիսակատարությունների վերաբերյալ նյութերի հավաքագրում, անհատական և խմբային հարցազրույցներ, որոնցում ներգրավվել են տարբեր գյուղերի ավելի քան 45 բանասացներ:
Իրականացվել է իրազեկման 2 հանդիպում, որին մասնակցել են ավելի քան 50 շահառու, այդ թվում՝ Վրաստանի Քվեմո-Քարթլի նահանգի Շուլավեր գյուղի մի խումբ հայ ուսանողներ և աշակերտներ՝ «Կանանց միջմշակութային երկխոսություն» հասարակական կազմակերպության ղեկավար Մարինա Ցիկարիշվիլու գլխավորությամբ:
«Տոներն ու ծեսերը Ջավախքում» ծրագրի իրականացումն ուղղված էր ոչ նյութական մշակութային ժառանգության պահպանությանը, դրա կարևորման ուղղությամբ համայնքների իրազեկմանը, ավանդույթների փոխանցմանն ու երիտասարդների միջոցով ժառանգության կենսունակության ապահովմանը:

«Գյումրիի դարբնության ավանդույթը» հայտը գրանցվել է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ոչ նյութական մշակութային ժառանգության ցանկում

«Գյումրիի դարբնության ավանդույթը» հայտը գրանցվել է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ոչ նյութական մշակութային ժառանգության ցանկում

«Գյումրիի դարբնության ավանդույթը» հայտը գրանցվել է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ոչ նյութական մշակութային ժառանգության ցանկում

Բոտսվանայի Կասանե քաղաքում տեղի է ունեցել ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի «Ոչ նյութական մշակութային ժառանգության պաշտպանության մասին» կոնվենցիայի 18-րդ միջկառավարական նստաշրջանը, որի ընթացքում գրանցվել է Հայաստանի Հանրապետության 8-րդ՝ «Գյումրիի դարբնության ավանդույթը» հայտը։
Տարրը վերաբերում է Գյումրի քաղաքում դարբնության ավանդույթը պահպանող և սերնդեսերունդ փոխանցող արհեստավոր ընտանիքներին, անհատ դարբիններին, դարբնությունը որպես կիրառական արվեստ-արհեստի ճյուղ դասավանդող մասնագիտական կրթական հաստատություններին, գեղարվեստական դարբնության նմուշները որպես քաղաքային մշակույթի յուրահատուկ տարր պահպանող ու ցուցադրող թանգարաններին, Գյումրի քաղաքի արհեստագործական ավանդույթների պահպանմամբ զբաղվող հասարակական կազմակերպություններին և լայն առումով Գյումրի քաղաքի բնակիչներին, որոնք մինչ օրս պահպանում են դարբնոցում վարպետների պատրաստած իրեր պատվիրելու և գործածելու ավանդույթը։
Հատկապես կարելի է առանձնացնել Պապոյանների, Մարտիրոսյանների, Մնոյանների ընտանիքները, որոնք արդեն 5-6 սերունդ պահպանում ու փոխանցում են դարբնությունը ընտանիքում՝ պապից հորը և հորից որդուն։
«Գյումրիի դարբնության ավանդույթը» հայտը պատրաստվել է ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարության նախաձեռնությամբ և ՀՀ գիտությունների ազգային ակադեմիայի հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի խորհրդատվական աջակցությամբ: Հայտի պատրաստմանը մասնակցել են ՀՀ Շիրակի մարզպետարանը և քաղաքապետարանը, դարբիններ Գարիկ Պապոյանը, Գագիկ Մարտիրոսյանը, Հովհաննես Մնոյանը, «Եռանկյունի» դարբնոցը, Գյումրու «Ժողովրդական ճարտարապետության և քաղաքային կենցաղի թանգարան» և «Գյումրու թիվ 1 արհեստագործական պետական ուսումնարան» ՊՈԱԿ-ները, «Կումայրի պատմամշակութային արգելոց թանգարան» ՀՈԱԿ-ը, Հայաստանի գեղարվեստի պետական ակադեմիայի Գյումրու մասնաճյուղը, «Սրբազան հող» և «Քաղաքային ուսումնասիրությունների կենտրոն» հասարակական կազմակերպությունները:
«Գյումրիի դարբնության ավանդույթը» հայտի գրանցումը ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ում կարևոր իրադարձություն է Գյումրի քաղաքի մշակույթի արժևորման ուղղությամբ, մասնավորապես արհեստագործության այնպիսի ճյուղի, ինչպիսին դարբնությունն է։
Տարրի գրանցումը ցանկում մեկ անգամ ևս արժևորում է Գյումրի համայնքը, տոհմիկ դարբինների վարպետությունն ու գիտելիքը: Այն կնպաստի դրանց զարգացմանն ուղղված նոր գաղափարների ու ծրագրերի իրականացմանը՝ բարձրացնելով դարբնության միջազգային ճանաչելիությունը:

«Վերապրած ձեռագործներ» ժամանակավոր ցուցադրություն

«Վերապրած ձեռագործներ» ժամանակավոր ցուցադրություն

«Վերապրած ձեռագործներ» ժամանակավոր ցուցադրություն

Հայաստանի պատմության թանգարանում բացվեց «Վերապրած ձեռագործներ» ժամանակավոր ցուցադրությունը, որը կազմակերպվել է «Հայ օգնության միություն» բարեգործական կազմակերպության Հայաստանի «Կռունկ» մասնաճյուղի հետ համատեղ։ Ներկայացված են ասեղնագործ ինքնատիպ նմուշներ Արևմտյան Հայաստանից, այդ թվում՝ սեղանի և անկողնու ծածկոցներ, ասեղնագործ օձիքներ, ժանյակներ, սրբիչներ և այլն։
Ցուցադրության բացումից հետո երկու կառույցների միջև կնքվեց համագործակցության հուշագիր, որով նախատեսվում է ստեղծագործական-կրթական նախագծերի, կրթամշակութային միջոցառումների, ցուցադրությունների համատեղ իրականացում։
ՀՕՄ Հայաստան-ի «Կռունկ» մասնաճյուղի նվիրած մի շարք ինքնատիպ նմուշներ համալրեցին Հայաստանի պատմության թանգարանի ազգագրական հավաքածուն։

Նոր տարրերով համալրվել է Հայաստանի` անհապաղ պաշտպանության կարիք ունեցող ոչ նյութական մշակութային ժառանգության արժեքների ցանկը (1) (1)

Նոր տարրերով համալրվել է Հայաստանի` անհապաղ պաշտպանության կարիք ունեցող ոչ նյութական մշակութային ժառանգության արժեքների ցանկը

Նոր տարրերով համալրվել է Հայաստանի` անհապաղ պաշտպանության կարիք ունեցող ոչ նյութական մշակութային ժառանգության արժեքների ցանկը (1) (1)

ՀՀ կառավարության որոշմամբ հաստատվել է «Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2011 թվականի հունվարի 20-ի N 36-Ն որոշման մեջ փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» նախագիծը, որի նպատակը Հայաստանի Հանրապետության անհապաղ պաշտպանության կարիք ունեցող ոչ նյութական մշակութային ժառանգության արժեքների առկա ցանկի փոփոխությունն ու լրացումն է:
Գործընթացի անհրաժեշտությունը պայմանավորված է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի 2003 թվականի «Ոչ նյութական մշակութային ժառանգության պաշտպանության մասին» կոնվենցիայի և Հայաստանի Հանրապետության՝ «Ոչ նյութական մշակութային ժառանգության մասին» օրենքի դրույթներով: Նախագծի ընդունումը կարևորվում է Հայաստանի անհապաղ պաշտպանության կարիք ունեցող ոչ նյութական մշակութային ժառանգության արժեքների գույքագրման և նշյալ կոնվենցիայի 12-րդ հոդվածի պահանջները բավարարելու անհրաժեշտությամբ:
Սույն որոշման նախագծով Հայաստանի Հանրապետության անհապաղ պաշտպանության կարիք ունեցող ոչ նյութական մշակութային ժառանգության արժեքների ցանկը, որը կազմված էր 19 տարրերից համալրվում է ևս 14-ով:
Այդ 33 արժեքներն են՝ «Մոմերով պար», «Յոթը քար», «Քարկտիկ», «Գյումրիի ատաղձագործությունը», «Ածիկի պատրաստման ավանդույթը», «Կարճևանի բարբառ», «Մեղրի համայնքի չաթանագործության ավանդույթը», «Գորիս և Սիսիան համայնքների բրուտության ավանդույթը», «Ամբողջահատիկ ալյուրից և թթխմորից հացի պատրաստման և կիրառման ավանդույթը», «Դափի, սանթուրի, սազի կատարողական և նվագարանագործական ավանդույթը», «Կաթնավով մատաղ» և «Բուկա բարանե ծես» արժեքները: Միևնույն որոշմամբ լրամշակվել են նախկինում գրանցված «Կարոս խաչ» վիպասք, «Լարախաղացություն», «Վիճակի երգեր», «Ժողովրդական ավետիսի երգեր», «Խաչբուռ» արժեքների մասին տեղեկությունները:
Ոչ նյութական մշակութային ժառանգության արժեքների ցանկերում ներառվում են հայ ժողովրդի մշակութային ինքնատիպությունն ու ազգային ինքնությունն առանձնահատուկ արտահայտող ավանդական մշակույթի տարրերը: Այդ արժեքների պահպանությունը, հանրահռչակումը մեծապես նպաստում են ազգային մշակութային ժառանգությունը սերունդներին փոխանցելու և միջազգային ասպարեզում Հայաստանի ճանաչելիության աստիճանը բարձրացնելու գործընթացին:

հոդվածների ֆոտո

Ոչ նյութական մշակութային ժառանգության արժեքների պահպանությունը «Ինքնության դարբնոց» կրթարանում

հոդվածների ֆոտո

Հովհաննես Շարամբեյանի անվան ժողովրդական արվեստների թանգարանը և «Ինքնության դարբնոց» կրթարանը ներկայացնող հոդվածը տեղ է գտել ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Ոչ նյութական մշակութային ժառանգության կոնվենցիայի 20-ամյակին նվիրված «Կենսունակ ժառանգություն» ամսագրում https://www.unesco-centerbg.org/wp-new/wp-content/uploads/2023/09/LivingHeritage_pt6_BODY.pdf?fbclid=IwAR3CzUsmHKk3tTzk3gZyaeUsWVocZfBfuretanxHDB8Vn2owIdyLY-rFJjA , Նազելի Ութուջյան, «Կենսունակ ժառանգությունը և Հայաստանի Ժողովրդական արվեստների թանգարանը», էջ 65)։

Թանգարանն իր «Ինքնության դարբնոց» կրթարանում, ՀՀ ԿԳՄՍ նախարարության աջակցությամբ, 2023թ․ ընթացքում ևս իրականացրեց ներառական կրթական ծրագիր, որի շրջանակում ժողովրդական արվեստին նվիրված անվճար դասընթացներ են անցկացվում հասարակության մի շարք խոցելի խմբերի համար։ Ծրագիրն իրականացվում է 2021 թվականից։
Ծրագիրն այս տարի իրականացվեց 88 շահառուների, այդ թվում՝ պատերազմի մասնակիցների, պատերազմի ժամանակ զոհված կամ անհետ կորած զինվորի ընտանիքի անդամ հանդիսացող անչափահաս երեխաների, սոցիալապես անապահով ընտանիքների երեխաների և կանանց, «Զատիկ» երեխաների աջակցության կենտրոնի շահառուների, «Ջերմիկ անկյուն Առինջ» խմբային տան հաշմանդամություն ունեցող բնակիչների, «Մարի Իզմիրլյանի անվան մանկատան» հատուկ կարիքով մտավոր և ֆիզիկական խանգարումներ ունեցող երեխաների, «Երևանի թիվ 1 տուն-ինտերնատի» շահառուների համար։
Ծրագիրը 2023թ․ իրականացվել է Երևանում, Վայոց ձորի և Տավուշի մարզերում։
«Ինքնության դարբնոց»-ի ներառական կրթական ծրագրի շրջանակում անցկացվել են Ստվերների թատրոնի, փայտարվեստի, կարպետագործության և ասեղնագործության, թաղիքագործության դասընթացներ:
Ստվերների տիկնիկային թատրոնի դասընթացներն այս տարի են ներառվել ծրագրում՝ հաշվի առնելով, որ այն ընդգրկված է ՀՀ անհապաղ պաշտպանության կարիք ունեցող ոչ նյութական մշակութային ժառանգության արժեքների ցանկում։ Թանգարանը համագործակցել է «Այրոգի» ստվերների թատրոնի հետ։ Մասնակիցների թվում էին հաշմանդամություն ունեցող, Արցախից տեղահանված, պատերազմին մասնակցած անձինք, ինչպես նաև Երևանի թատրոնի և կինոյի պետական ինստիտուտի ուսանողներ և շրջանավարտներ։ Մասնակիցները կարողացել են համադրել ավանդականը և նորարարական մոտեցումները։ Դասընթացի լավագույն շրջանավարտներն իրենց ներկայացումներով հանդես եկան «Ստվերախաղքի ազգային երրորդ փառատոնին»՝ արժանանալով մրցանակների «Ավանդական արհեստի լավագույն ներկայացում», «Լավագույն ռեժիսուրա», «Լավագույն սցենար», «Լավագույն դերասանական կազմ» անվանակարգերում։
Այս տարի առաջին անգամ ծրագրում ընդգրկվեցին «Ջերմիկ անկյուն» խմբային տան Առինջի մասնաճյուղի հաշմանդամություն ունեցող անձինք, ովքեր ծանոթացան թաղիքագործությանը, որը ևս ընդգրկված է ՀՀ անհապաղ պաշտպանության կարիք ունեցող ոչ նյութական մշակութային ժառանգության արժեքների ցանկում։
Ծրագրի շրջանակներում այս անգամ աշխատանքով է ապահովվել ժողովրդական արվեստի ոլորտի 8 մասնագետ։ Ծրագիրը թույլ է տվել իր գրեթե 90 շահառուներին ծանոթանալ ժողովրդական արվեստին, հանդես գալ որպես ստեղծագործող, շփվելով արվեստի հետ՝ թեթևացնել դժվարին հոգեբանական, ֆիզիկական կամ սոցիալական վիճակը։

Վարը Վարենկը Բերդում

«Վարը Վարենկը» Բերդում

Վարը Վարենկը Բերդում

Ավանդական վարը վարենկյան միջոցառումները վերսկսվում են։ «Արգելոցապարկային համալիր» ՊՈԱԿ-ի հրավերով դեկտեմբերի 3-ին «Վարը Վարենկը» կլինի Բերդի «Սորաններ» դենդրոպարկում։ Մուտքն ազատ է։

«Վերապրած ձեռագործներ» ժամանակավոր ցուցադրություն

«Վերապրած ձեռագործներ» ժամանակավոր ցուցադրություն

«Վերապրած ձեռագործներ» ժամանակավոր ցուցադրություն

Նոյեմբերի 29-ին Հայաստանի պատմության թանգարանում տեղի ունեցավ «Վերապրած ձեռագործներ» ժամանակավոր ցուցադրության հանդիսավոր բացումը, որը կազմակերպվել է ՀՕՄ Հայաստանի «Կռունկ» մասնաճյուղի հետ համատեղ։ Ցուցադրությունում տեղ են գտել ասեղնագործ ինքնատիպ նմուշներ, այդ թվում՝ սեղանի և անկողնու ծածկոցներ, ասեղնագործ օձիքներ, ժանյակներ, սրբիչներ և այլն։ Բացմանը հաջորդեց երկու կառույցների միջև հուշագրի կնքումը, որով նախատեսվում է ընդլայնել համագործակցության շրջանակները և իրականացնել մի շարք համատեղ նախագծեր։