«Մեր երգերը և մենք» նախաձեռնության՝ հայկական ժողովրդական երգերի հերթական բաց դասը տեղի ունեցավ հունիսի 9-ին, Միսաք Մանուշյանի անվան պուրակում, «Մասունք» ավանդական երգի-պարի խմբի հետ միասին (գեղարվեստական ղեկավարներ` Հայարփի Անանյան և Լուսինե Մկրտչյան)։
Ամփոփվել է ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարության աջակցությամբ իրականացվող «Սիրիահայ մշակույթի ձեռարվեստ» ծրագիրը՝ սիրիահայ կանանց ձեռագործ աշխատանքների ցուցադրությամբ:
Ծրագրի ընթացքում շուրջ 70 սիրիահայ և տեղաբնակ կանայք մասնակցել են ձեռարվեստի տարբեր ուղղությունների դասընթացների, այդ թվում՝ Ուրֆայի, Վանի, Մարաշի ասեղնագործություն, ժանեկագործություն, թաղիքագործություն, գոբելեն, տիկնիկագործություն և այլն:
Ծրագիրն իրականացվել է «Սիրիահայերի միություն» հասարակական կազմակերպության և «Սիրիահայ տիկնանց միության» նախաձեռնությամբ՝ ԿԳՄՍ նախարարության «Ոչ նյութական մշակութային ժառանգության պահպանության ծրագրեր» դրամաշնորհային մրցույթի շրջանակում:
Նշենք, որ 2019-2023 թթ. ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարության ֆինանսական աջակցությամբ 5 մշակութային ծրագրեր են իրականացվել՝ համագործակցելով Հայաստան տեղափոխված սիրիահայ կանանց համայնքի և «Սիրիահայերի միություն» ՀԿ-ի հետ: Շուրջ 300 սիրիահայ և տեղացի կանայք մասնակցել են առկա և առցանց դասընթացների, որոնց ընթացքում ձեռք են բերել հայկական ավանդական ձեռագործ աշխատանքների, կարուձևի, ուտեստների պատրաստման գիտելիքներ և հմտություններ: Դրանք նպաստում են սիրիահայ կանանց կողմից սեփական բիզնեսի ստեղծմանը, ձեռարվեստի հմտությունների գործնական կիրառման, հուշանվերային արտադրանքի և վաճառքի միջոցով խթանում նրանց տնտեսական բարեկեցությունն ու սիրիահայ համայնքի տնտեսական կայունությունը:
Համբարձումը շատ մոտ ա,
Ջա՜ն, ծաղիկ, ջա՜ն,ջա՜ն,
Մեր ճամփեքը քարոտ ա,
Ջա՜ն, վիճակ, ջա՜ն, ջա՜ն։
Համբարձումը բնության ծաղկման, զարթոնքի տոն է։
Հնուց ի վեր այն նշվել է բնության գրկում տարատեսակ խաղիկներով, երգերով, վիճակով և այլ ավանդույթներով։
Այս տարի վարվորները հրավիրել էին տոնը նշելու ծաղկունքաշատ Սյունիքում, մայիսի 21-ին։ Ծրագրում՝ վիճակի արարողություն, ծաղկահյուսքերի պատրաստում, վարպետաց դասեր, ազգային պարուսուցում, տոնին բնորոշ երգերի ուսուցում, ազգային խաղեր։
«Թանգարանների գիշեր» համաեվրոպական միջոցառման շրջանակում մայիսի 20-ին Հայաստանի պատմության թանգարանում տեղի ունեցավ «Մենք ենք, մեր բարբառները» խորագիրը կրող համերգային ծրագիր՝ «Ծովակ» ավանդական երգի-պարի խմբի կատարմամբ (գեղարվեստական ղեկավար` Գագիկ Գինոսյան)։
Ծրագրի ընթացքում «Ծովակ» ավանդական երգի-պարի խումբը հանդես եկավ Հայաստանի տարբեր տարածաշրջաններին հատուկ երգ ու պարով:
Մայիսի 18-ին` Թանգարանների միջազգային օրվա շրջանակներում Երևանի հայ-հունական պետական քոլեջի «Հացաթխման, մակարոնեղենի և հրուշակեղենի տեխնոլոգիա» մասնագիտության 2-րդ կուրսի ուսանողները տնօրենի տեղակալ Լ. Հակոբյանի և դասախոս Ա. Բուդաղյանի ուղեկցությամբ մասնակից եղան Ժողովրդական արվեստների թանգարանում «Երկանք» ընկերության տնօրեն Տաթև Գրիգորյանի կողմից իրականացված «Ավանդական գաթա» վարպետաց դասին, որի նպատակն էր ուսանողներին փոխանցել մասնագիտական հմտություններ` հնարավորություն տալով ծանոթանալ ոլորտի զարգացումներին և օգտվել ամենակիրարկելի գործիքներից:
Մայիսի 18-ին Թանգարանների միջազգային օրն էր։ Այդ օրը նաև Համբարձման տոնն էր։
Բաց ցուցադրություն էր կազմակերպվել Մեղրաձորի Սամվել Մուրադյանի անվան Մարզամշակութային կենտրոնում տեղակայված ՋՈՋ ՏՈՒՆ ՀԿ-ին պատկանող հնատիպ իրերի։
Տեղի ունեցան տարբեր վարպետության դասեր (համբարձման Արուս տիկնիկ, կարպետագործություն ծաղիկներով ու բույսերով, ծաղկահյուս, փոխինձ աղալ և գաթա թխել գաթանախշիչով, Համբարձման երգեր երգել)։
Մայիսի 14-ին Խաչքարերի պուրակում (Կառավարության տան հարևանությամբ) տեղի ունեցավ ցուցահանդես-վաճառք, որտեղ ներկայացված էին վարպետների պատրաստած նոր և յուրահատուկ ձեռագործ աշխատանքները։
Կազմակերպիչներ՝ Roots & Next հիմնադրամ և Սիրիահայերի միության տիկնանց հանձնախումբ:
ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի 2003 թ. «Ոչ նյութական մշակութային ժառանգության պաշտպանության մասին» կոնվենցիայի շրջանակում գործող «Եվրոպայի համակարգողների ցանց» նախաձեռնության 2023 թ. ապրիլի թողարկումն անդրադարձել է «Արար. ազգային մշակույթի պահպանումը, տարածումը, զարգացումն ու հանրահռչակումը Հայաստանի Հանրապետության մարզերում» ծրագրին՝ որպես ոչ նյութական մշակութային ժառանգության պահպանության լավ փորձ:
Ծրագիրն իրականացվում է 2017 թվականից ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարության, «Հովհաննես Շարամբեյանի անվան ժողովրդական արվեստների թանգարան» ՊՈԱԿ-ի և «Արար հայ արվեստի կենտրոն» հասարակական կազմակերպության համագործակցությամբ:
Ծրագրի նպատակն է ոչ նյութական մշակութային ժառանգության պահպանման ու փոխանցման միջոցով նպաստել Հայաստանի համայնքների մշակութային և տնտեսական կայունացմանը, բնակիչների հոգևոր և սոցիալ-տնտեսական իրավիճակի բարելավմանը։
Տարիների ընթացքում ծրագիրն աստիճանաբար ընդլայնել է իր աշխարհագրությունը. ներկայում Հայաստանի 8 մարզի 40 համայնքում գործում է 24 կենտրոն: Դրանցում դասավանդում են 18 տեղաբնակ մասնագետներ, շուրջ 900 տարբեր տարիքի երեխաներ ու պատանիներ սովորում են գորգագործություն, կարպետագործություն, ասեղնագործություն, խեցեգործություն, փայտի փորագրություն, խաչքարագործություն, նկարչություն, մանրանկարչություն, ավանդական երգ ու պար: Երեխաները մասնակցում են բազմաբնույթ ցուցահանդեսների, փառատոների, տեղական և միջազգային մրցույթների:
«Արար» ծրագիրն առանձնանում է ներառականությամբ. դրան մասնակցում են տարբեր տարիքի անձինք՝ հիմնականում երեխաներ և պատանիներ։ Այսպես՝ ՀՀ Արմավիրի մարզի Բաղրամյան համայնքում գործող ասեղնագործության դասերին հաճախում են նաև երիտասարդ կանայք, որոնց համար առանձնահատուկ գրավչություն ունի հայկական զարդանախշերի և գուներանգների միջոցով ստեղծվող ասեղնագործ աշխատանքների հմտություններին տիրապետելը։
Ծրագիրը ոչ միայն նպաստում է համայնքում կանանց ազատ ժամանցի արդյունավետ օգտագործմանը, այլև մշակութային ժառանգության այս յուրօրինակ դրսևորման միջոցով ֆինանսական եկամուտներ է ապահովում՝ նպաստելով անհատի և ընտանիքի տնտեսական կայունությանը։ Ասեղնագործությանը հմտանալովէ աղջիկներն ու կանայք մասնակցում են Հայաստանում կազմակերպվող ցուցահանդես-վաճառքներին և փառատոներին։ Արդյունքում՝ դասընթացները նպաստում են ոչ միայն ժառանգության պահպանությանը, այլև համայնքի բարեկեցությանն ու կայունությանը։
Ծրագրի մյուս կարևոր առանձնահատկությունն այն է, որ դասավանդողները տեղաբնակ վարպետներն են, որոնք հիմնավոր տիրապետում են տվյալ համայնքին բնորոշ ոչ նյութական մշակութային ժառանգությանը և փոխանցում իրենց գիտելիքն ու հմտությունը մասնակիցներին։
Ծրագրի արդյունավետությունը փաստող կարևոր հանգամանք է նաև դրա շարունակականությունը, երբ ոչ ֆորմալ կրթական համակարգը նպաստում է ֆորմալ համակարգում երիտասարդների ընդգրկմանը։ Ծրագրի շատ մասնակիցներ իրենց մասնագիտական կրթությունը շարունակում են միջին մասնագիտական կրթական հաստատություններում՝ փայտագործության, մետաղամշակության, խաչքարագործության, զարդարվեստի, քանդակագործության և այլ ոլորտներում։
Ծրագրի արդյունքում համայնքներում պահպանվում է ժառանգությունը, մեծանում է իրազեկվածությունը, հարգանքն ու արժևորումը սեփական մշակույթի նկատմամբ: Մշակութային ժառանգության ուսուցման միջոցով խթանվում է համայնքի զարգացումը, ընդհանուր բարեկեցությունը և համայնքների համաչափ զարգացում։
Մայիսի 12-ին Հայաստանի պատմության թանգարանում տեղի ունեցավ «Պազիրիկ գորգի ծագումնաբանությունը» խորագրով բանախոսություն, որը վարեց գորգագետ, պ․գ․թ․ դոցենտ Աշխունջ Պողոսյանը։
Գորգագործական մշակույթի վաղ շրջանի ուսումնասիրման, դրա ծագման տարածաշրջանների բացահայտման տեսակետից բացառիկ նշանակություն ունի «Պազիրիկ» գորգը, որը հայտնաբերվել է 1949 թ. Լեռնային Ալթայի «Պազիրիկ» դամբարանադաշտից։
Բանախոսության ընթացքում խոսվեց գորգի ծագման մասին, ներկայացվեցին տեխնիկա-տեխնոլոգիական բարձր հատկանիշները, գեղազարդման համակարգը, գունային բազմազանությունը և այլ հետաքրքիր մանրամասներ։
Բարբառները հայոց լեզվի բառագանձն են։ Հայոց լեզուն ունի 50-ից ավելի ուսումնասիրված և չուսումնասիրված բարբառներ։ Կան բարբառներ, որ մոռացության են տրված և կան, որ մոռացության եզրին են հայտնվել։
Յուրաքանչյուր հայ մարդու պարտքն է պահպանել գոնե իր մայրենի բարբառն ու խոսվածքը։
Մայիսի 7-ին Ծաղկաձոր համայնքի Մեղրաձոր գյուղի Սամվել Մուրադյանի անվ. Մարզամշակութային կենտրոնում տեղի ունեցավ «Ասեղով ու խոսքով հյուսված հիշողություն» միջոցառումը։
Միջոցառման օրակարգ.
13։00_ հարգանքի տուրք ցեղասպանության զոհերի հիշատակին՝ Մեղրաձորի հանրային զբոսայգու խաչքարի մոտ։
13։30_Ցուցահանդեսի և միջոցառման բացում։
Ցուցահանդեսում ներկայացված էին սիրիահայ տիկնանց ձեռքի աշխատանքները և իրենց տատիկներից ժառանգած աշխատանքներ, որոնք անցել են ամբողջ եղեռնի ճանապարհը, հանգրվանել Սիրիայում և իրենց վերջնական տեղն են գտել մայր հայրենիքում։
Ցուցադրվեցին մեղրաձորցի տատիկների ձեռքի աշխատանքներ։
ՋՈՋ ՏՈՒՆ ՀԿ-ի ԱՎԵՏԻՍ ստվերախաղի թատերախումբը ներկայացրեց «Հած ես, հածի հըրիշտագ ես» ներկայացումը՝ Բայազետի բարբառի Արծափի խոսվածքով։
Տարբեր բարբառների կրողներ, իրենց բարբառով ներկայացրին տարբեր պատմություններ, ապա յուրաքանչյուրը մեկական ծառ տնկեց իր բարբառի անունը կրող։ Տարիներ հետո մենք կունենանք եզակի մի պուրակ՝ Բարբառների պուրակ։