Հուլիսի 18-ին Արագած համայնքում Նավակատիք ծրագրի շրջանակում իրականացվեց փորձարարական Վարդավառը՝ «Կէան» կրթամշակութային կենտրոնի կողմից։ Իսկ հուլիսի 23-24-ին հայաստանյան 10-ից ավելի համայնքներում տոնվելու է Վարդավառը՝ ազգային-ավանդական ծիսաշարով, երգ-պարերով, խաղերով ու ջրախաղերով։ Բնակավայրից բնակավայր ազգայինը տարածելու գործում «Կէան» կրթամշակութային կենտրոնին միացող համայնքների թիվն ավելանում է, համագործակցության շրջանակը՝ մեծանում:
ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարության աջակցությամբ, Գյումրու համայնքապետարանի համագործակցությամբ Հովհաննես Շարամբեյանի անվան ժողովրդական արվեստների թանգարանը հուլիսի 16-ին Գյումրու «Վարդանանց» հրապարակում իրականացրել է «Գյումրի. վարպետաց քաղաք» խորագրով արհեստների փառատոնը:
Բացման խոսքով հանդես է եկել ՀՀ ԿԳՄՍ նախարարության մշակութային ժառանգության և ժողովրդական արհեստների վարչության պետ Աստղիկ Մարաբյանը: Ողջունելով փառատոնի շուրջ հավաքվածներին՝ ժողովրդական ստեղծագործության վարպետներին, ԱՊՀ երկրներից ժամանած մասնակիցներին, քաղաքի հյուրերին, զբոսաշրջիկներին, վարչության պետն ընդգծել է այդ հարթակի կարևորությունը՝ նշելով, որ ավանդական արհեստների փառատոնը համագործակցության, նոր գաղափարների ստեղծման, մշակութային ժառանգության պահպանության և փոխանակման հարթակ է:
Անդրադառնալով փառատոնի անցկացման գաղափարին՝ Աստղիկ Մարաբյանը տեղեկացրել է, որ այն ձգվում է 2020 թվականից, երբ ԱՊՀ համագործակցության երկրների կողմից 2022 թվականը հայտարարվել է ժողովրդական ստեղծագործության ու մշակութային ժառանգության տարի, և այդ շրջանակում ՀՀ ԿԳՄՍ նախարարությունը, հանդես գալով փառատոնի կազմակերպման նախաձեռնությամբ, այն իրականացնում է Հայաստանի մշակութային մայրաքաղաքում՝ Գյումրիում:
«Գյումրիի ընտրությունը պատահական չէ, քանի որ պետական մշակութային քաղաքականության ռազմավարական առաջնահերթություններից են մշակույթի ապակենտրոնացումը և մշակույթի միջոցով մեր համայնքներում սոցիալական, տնտեսական կյանքի աշխուժացումը և զարգացումը: «Գյումրի. վարպետաց քաղաք» փառատոնի հիմնական նպատակն է մշակութային մեկ հարթակում միավորել արդի շրջանի ժողովրդական արհեստները, բարձրացնել դրանց ճանաչելիությունը և նպաստել այդ ժառանգությունը կրող ու փոխանցող անհատների ստեղծագործական առաջխաղացմանը: Նմանօրինակ փառատոները յուրօրինակ մշակութային խառնարան են, որ մի կողմից ներկայացնում են ժառանգության բազմաշերտ դրսևորումներն ու ստեղծագործական բազմազանությունը, մյուս կողմից մեկ հավաքական միջավայրում խտացնում են մշակութային ինքնության գենետիկ զարգացման շղթան: Այդ գենետիկ կոդի բանալին գտնվում է այս տաղավարներում առատորեն ներկայացված փայտե և արծաթե իրերի, գունավոր թելերով հյուսված գորգերի զարդանախշերի մեջ»,- նշել է Աստղիկ Մարաբյանը և հավելել, որ փառատոնը լինելու է շարունակական՝ ամեն տարի իրականացնելով Հայաստանի տարբեր համայնքներում, այդ կերպ նպաստելով ոչ միայն համայնքների ոչ նյութական մշակութային ժառանգության պահպանությանն ու փոխանցմանը, այլև խթանելով Հայաստանում մշակութային զբոսաշրջության զարգացմանը:
Եզրափակելով խոսքը՝ ՀՀ ԿԳՄՍ նախարարության ներկայացուցիչը շնորհակալություն է հայտնել Շիրակի մարզպետարանի, Գյումրու համայնքապետարանի գործընկերներին՝ փառատոնի կայացման գործում ցուցաբերած ակտիվ և արդյունավետ համագործակցության համար:
ՀՀ ԿԳՄՍ նախարարության մշակութային ժառանգության և ժողովրդական արհեստների վարչության գլխավոր մասնագետ Նաիրա Կիլիչյանի տեղեկացմամբ՝ փառատոնն իր շուրջն է համախմբել շուրջ 65 վարպետների՝ ՀՀ մարզերից, Ռուսաստանից և Բելառուսից:
«Փորձել ենք հնարավորինս ապահովել բազմազանությունը. 30 տաղավարներում ներկայացված են գորգերի, կարպետների, ասեղնագործության և ժանեկագործության տեսակներ, տիկնիկագործության, բրուտագործության, խեցեգործության, փայտի գեղարվեստական փորագրության տարբեր նմուշներ, արծաթից և այլ մետաղներից պատրաստված զարդեր: Այս ամենին զուգահեռ՝ ցուցադրվում են նաև կենսունակ արվեստի այլ տեսակներ, մասնավորապես՝ լարախաղացությունը, որը ներկայում անհապաղ պաշտպանության կարիք ունեցող մշակութային արժեք է, քանի որ այդ ուղղությամբ սերնդափոխության խնդիր կա: Բացի գեղարվեստական աշխատանքների ցուցադրությունից՝ վարպետները նաև վարպետաց դասեր են անցկացնում և իրենց հմտություններով կիսվում մյուսների հետ: Փառատոնի շրջանակում ելույթ կունենան նաև ազգագրական երգի, պարի խմբեր»,- եզրափակել է Նաիրա Կիլիչյանը:
Ժողովրդական ստեղծագործության վարպետ, բրուտ-խեցեգործ Լևոն Հովհաննիսյանը փառատոնի շրջանակում ներկայացնում էր իր ձեռքի աշխատանքները. յուրօրինակ սպասքներ, զարդատուփեր, հուշանվերներ, կիրառական-դեկորատիվ արվեստի այլ իրեր:
«Մեր տաղավարում ներկայացված են իրեր տարբեր ճաշակի և նախասիրությունների անձանց համար, այստեղ յուրաքանչյուր ոք կարող է գտնել իրեն դուր եկածը: Իմ պատրաստած բոլոր իրերը ձեռքի աշխատանքներ են, այսինքն՝ կաղապարային չեն, ջնարակապատման տեխնոլոգիաներն էլ տարբեր են՝ սննդային և դեկորատիվ: Աշխատանքների մեջ կան նմուշներ, որոնք համադրված են գունավոր օրգանական ապակիով և կերամիկայով: Բոլոր աշխատանքները ինքնատիպ են, որովհետև գաղափարը որևէ տեղից փոխառված չէ, այլ ինքս եմ ստեղծագործում և կյանքի կոչում գաղափարներս: Այսպիսի փառատոները շատ կարևոր են մեզ համար. անձամբ ես մասնակցում եմ այս փառատոնին հանրությանը ներկայացնելու, ճանաչելի դարձնելու աշխատանքներս: Այս հարթակը նաև մարդկանց հնարավորություն է տալիս գեղագիտություն ձևավորելու, ինչը պակաս կարևոր չէ»,- փաստել է ժողովրդական ստեղծագործության վարպետը:
Նշենք, որ փառատոնն ավելի փոքր ձևաչափով հուլիսի 17-ին շարունակվել է Երևանում՝ Հովհաննես Շարամբեյանի անվան ժողովրդական արվեստների թանգարանում: Այնուհետև՝ մինչև սեպտեմբեր, այդ միջոցառման շրջանակում թանգարանում պարբերաբար կանցկացվեն մշակութային միջոցառումներ՝ ժողովրդական արհեստների և արվեստների վարպետաց դասեր:
«Արար. ազգային մշակույթի պահպանումը, տարածումը, զարգացումն ու հանրահռչակումը Հայաստանի Հանրապետության մարզերում» ծրագիրը 2017 թվականից իրականացվում է ՀՀ ԿԳՄՍ նախարարության, «Հովհաննես Շարամբեյանի անվան ժողովրդական արվեստների թանգարան» ՊՈԱԿ-ի և «Արար» հայ ազգային արվեստի պահպանման կենտրոն» ՀԿ-ի համագործակցությամբ:
Ծրագրի նպատակն է ոչ նյութական մշակութային ժառանգության պահպանման ու փոխանցման միջոցով նպաստել ՀՀ համայնքների մշակութային և տնտեսական կայունացմանը, բնակիչների հոգևոր և սոցիալ-տնտեսական իրավիճակի բարելավմանը: Տեղաբնակ ժողովրդական ստեղծագործողները համայնքներում իրենց գիտելիքներն ու փորձառությունն են փոխանցում տարբեր տարիքի շահառուներին՝ ուսուցանելով ժողովրդական արհեստներ և արվեստներ։
Տարիների ընթացքում ծրագիրն աստիճանաբար ընդլայնում է իր աշխարհագրությունը։ Ներկայում 24 կենտրոններ են գործում ՀՀ 8 մարզերի 40 համայնքներում՝ Սյունիքի (Տեղ, Տաթև), Տավուշի (Նոյեմբերյան, Այրում, Արճիս, Զորական, Բագրատաշեն, Բերդավան, Բաղանիս, Դովեղ, Ջուջևան, Լճկաձոր, Պտղավան, Ոսկեվան, Կողբ, Կոթի, Հաղթանակ), Լոռու (Դսեղ), Արագածոտնի (Արտենի, Ուջան), Գեղարքունիքի (Դպրաբակ, Այգուտ), Արարատի (Դիտակ, Ջրաշեն, Ջրահովիտ, Զանգակատուն, Մասիս), Արմավիրի (Բաղրամյան, Հացիկ, Մյասնիկյան, Խանջյան, Առատաշեն, Նորապատ), Կոտայքի (Աբովյան, Հացավան, Գեղադիր, Ողջաբերդ, Զառ, Ջրվեժ, Պտղնի)։
Դասավանդում են 18 տեղաբնակ մասնագետներ, շուրջ 900 երեխաներ ու պատանիներ սովորում են գորգագործություն, կարպետագործություն, ասեղնագործություն, խեցեգործություն, փայտի փորագրություն, խաչքարագործություն, նկարչություն, մանրանկարչություն, ավանդական երգ ու պար, մասնակցում են բազմաբնույթ ցուցահանդեսների, փառատոների, տեղական և միջազգային մրցույթների:
Դասընթացների շրջանակում ծրագիրն անդրադառնում է նաև ոչ ակտիվ համայնքների մշակութային կյանքի հիմնախնդիրների համակարգմանը և իրականացնում է անհրաժեշտ միջոցառումներ՝ նպաստելով համայնքի նոր մշակութային դիմագծի ձևավորմանը:
ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարության, ինչպես նաև Սախայի Հանրապետության (Յակուտիա) մշակույթի և հոգևոր զարգացման նախարարության ու տեղի հայ համայնքի համագործակցությամբ Հայաստանը մասնակցել է Յակուտսկ քաղաքում ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի հովանու ներքո տեղի ունեցող «ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի գլուխգործոցների հանդիպումը Օլոնխոյի հողի վրա» չորրորդ միջազգային փառատոնին։
Այն նվիրված էր Ռուսաստանի և աշխարհի տարբեր ժողովուրդների մշակութային ժառանգությանը։ Մասնակցում էին Հայաստանի, Հնդկաստանի, Մոնղոլիայի, Ղրղզստանի, Ադրբեջանի, Թուրքիայի, ինչպես նաև Ռուսաստանի տարբեր տարածաշրջանների՝ Կալմիկիայի, Ալթայի, Տիվայի, Բուրյաթիայի, Յակուտիայի շուրջ 100 ներկայացուցիչներ։
Փառատոնին Հայաստանը ներկայացել է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի մարդկության ոչ նյութական մշակութային ժառանգության ցանկերում գրանցված «Քոչարի» պարի և «Սասունցի Դավիթ» էպոսի հանրահռչակմամբ։
Փառատոնին «Քոչարի» պարը ներկայացնելու պատիվը «Արդվին» ազգագրական երգ ու պարի անսամբլինն էր, որը հանդես է եկել «Քոչարու» 5 տարբերակների ընդհանրացված բեմադրությամբ, իսկ «Սասունցի Դավիթ» էպոսը ներկայացրել է «Կայթ» կրթամշակութային հանգույցի հիմնադիր-ղեկավար Կորյուն Դավթյանը:
Յակուտսկի օպերայի և բալետի պետական թատրոնում տեղի ունեցած ամփոփիչ համերգը եզրափակվել է «Արդվին» ազգագրական երգ ու պարի անսամբլի հայկական «Քոչարի» պարի կատարմամբ։
Հուլիսի 6-ին դուդուկի անզուգական վարպետ, ՀԽՍՀ ժողովրդական արտիստ Ջիվան Գասպարյանի մահվան տարելիցն է: Այդ կապակցությամբ Կոմիտասի անվան պանթեոնում տեղի է ունեցել Վարպետի կիսանդրու բացման արարողությունը, որին ներկա էին ՀՀ ԿԳՄՍ նախարար Վահրամ Դումանյանը, նախարարի տեղակալ Արա Խզմալյանը, Ջիվան Գասպարյան կրտսերը, ընտանիքի անդամները, ընկերները, արվեստագետներ և Վարպետի արվեստի երկրպագուներ:
Մահվան տարելիցի կապակցությամբ մատուցվել է հոգեհանգստի կարգ, ներկաները ծաղիկներ են խոնարհել Վարպետի շիրիմին և խնկարկել նրա հիշատակը:
ՀՀ ԿԳՄՍ նախարար Վահրամ Դումանյանի խոսքով՝ Ջիվան Գասպարյանը հայկական ծիրանափողն ու նրա մեղեդին բարձրացրել և միջազգային մակարդակի է հասցրել՝ հնչեցնելով աշխարհի բոլոր անկյուններում:
«Իր մեծագույն վաստակով նա ժողովրդի կողմից արժանացել է «Դուդուկի արքա» տիտղոսին: Արժևորելով ու նշանավորելով Վարպետի հսկայական ներդրումը՝ ԿԳՄՍ նախարարությունը ծրագրում է հաջորդ տարի կազմակերպել Ջիվան Գասպարյանի անվան դուդուկահարների միջազգային փառատոն, ինչն անչափ կարևոր է Մաեստրոյի ստեղծագործական ժառանգության պահպանման և հանրահռչակման գործում»,- նշել է նախարարը և վերահաստատել Վիլյամ Սարոյանի այն միտքը, որ Ջիվան Գասպարյանի նվագն աղոթք է:
Ջիվան Գասպարյանի կիսանդրու քանդակագործ և ճարտարապետ Ալեքսան Բաբայանի տեղեկացմամբ՝ դեռևս մեկ տարի առաջ ընտանիքի կողմից հաստատված են եղել կիսանդրու էսքիզները, իսկ այս տարվա հունվարից մեկնարկել են աշխատանքները, և գործի առանձնահատկությամբ պայմանավորված՝ Վարպետի բրոնզե կիսանդրու ձուլումն ինքն է իրականացրել:
ՀՀ ԿԳՄՍ նախարարի տեղակալ Արա Խզմալյանի դիտարկմամբ՝ հիշատակի պահպանման ամենաճշգրիտ, ստուգված և արդյունավետ ճանապարհն այդ հիշատակը կենդանի պահելն է, որն ամենամեծ հատուցումը կլինի բոլորիս կողմից:
«Բերդավան» հիմնադրամն արդեն երկրորդ տարին է իրականացնում է իր առջև դրված նպատակներից մեկը՝ ակտիվացնել ու զարգացնել Նոյեմբերյան համայնքի կյանքն ու առօրյան, նպաստել նրա բարեկարգմանը, տարածել մշակութային արժեքները։
Այս տարի նոյեմբերյանցիների ամենասիրելի ավանդույթներից մեկը՝ Ջանգյուլումը նշում են հենց Վարդավառի օրերին՝ հուլիսի 23-24-ին, Նոյեմբերյանի սարերում՝ Շահրի Գոլ տեղանքում։
Այն նպատակ ունի վերականգնել ու պահպանել մեր ավանդույթները, և Նոյեմբերյան աշխարհին հետ բերել միշտ սպասված ու սիրված տոնակատարությունը՝ իր ողջ մանրամասնությամբ, հմայքով ու մշակութային արժեքով. երգ ու պար, ուրախ խաղեր ու ժամանց, բնություն, ակտիվ հանգիստ և փառատոնի գլխավոր առիթը՝ Ջանգյուլում խաղը:
Իջեւանի «Իրական դպրոց»-ը, որն «ԻննոԻջեւան» նախագծի շրջանակներում գալիք ուսումնական տարվա սկզբին կսկսի իր գործունեությունը, կազմակերպում է ազգային պարերի ուսուցման բաց դաս, որին կարող են մասնակցել բոլոր ցանկացողները:
Պարուսուցումը տեղի կունենա հուլիսի 6-ին՝ ժամը 17։00-ին, Իջեւանի Շատրվանների հրապարակում։
«Կարին» հայ ավանդական երգի-պարի խումբը կազմակերպում է ավանդական պարերի եռամսյա դասընթաց: Կդասավանդվեն Քոչարի, Յարխուշտա, Փափուռի, Վերվերի:
Օրեր` երկուշաբթի և չորեքշաբթի, ժամը` 19։00-21։00:
Մեկնարկը` հուլիսի 4-ից:
Վարձավճար՝ 10000 դրամ/ամիս:
Հասցե՝ ք. Երևան, Վարդանանց 69:
Պարուսույց` Գուրգեն Մելքոնյան:
Հեռ. 094859185, 098653380:
Դասընթացներին գրանցվելու համար լրացրեք հարցաթերթիկը
Հուլիսի 1-ին՝ ժամը 19։00-ին, «Բարձունք» կենտրոնում տեղի կունենա հանդիպում՝ նվիրված Շիրակ աշխարհին․ մասնակիցները կսովորեն այդ տարածաշրջանի երգերը, կզրուցեն Շիրակի բարբառով, կպատմեն այդ տարածաշրջանի հետ կապված հետաքրքիր պատմություններ։ Միջոցառումը կվարի գյումրեցի, «Խազեր» երգչախմբի գեղարվեստական ղեկավար Անի Նավասարդյանը։ Անդրադարձ կկատարվի նաև Շիրակ աշխարհին շատ մոտ ու հարազատ Ախալքալաքի և Ախալցխայի մշակույթին։
Դաշտադեմի ամրոցում տեղի ունեցավ ազգային երգ ու պարի փառատոն՝ համեմված ազգային ուտեստների ու բարիքների հյուրասիրությամբ։
Փառատոնի առանցքում Սասնա պարերն էին: Միջոցառմանը մասնակցում էին Արագածոտնի մարզպետ Սերգեյ Մովսիսյանը, ԱԺ պատգամավորներ Արման Եղոյանը, Գևորգ Պապոյանը, Թալին համայնքի ղեկավարի պաշտոնակատար Տավրոս Սափեյանը, փոխմարզպետ Հարություն Գուլյանը, մարզպետարանի գլխավոր քարտուղար Հրաչյա Գևորգյանը, խորհրդական Արմեն Գրիգորյանը, մարզպետարանի և համայնքապետարանների աշխատակիցներ, Արագածոտնի մարզի բնակիչներ, մայրաքաղաքից, այլ մարզերից և արտերկրից Հայաստան ժամանած զբոսաշրջիկներ։
Սերգեյ Մովսիսյանը ողջույնի խոսքում ընդգծեց, որ մարզում ազգային ոգին բարձր պահելու, հայրենասեր սերունդ դաստիարակելու, ազգային մշակույթը հանրահռչակելու տեսանկյունից նման միջոցառումները չափազանց կարևոր են։
Պատգամավոր Գևորգ Պապոյանը, ողջունելով մշակութային փառատոնների անցկացումը, նշեց, որ Թալինում հաստատված սասունցիները հայի հայրենասեր, խրոխտ տեսակը լավագույնս ներկայացնում են նաև ազգային երգ ու պարի փառատոններում։
Տավրոս Սափեյանն իր ելույթում հավաստիացրեց, որ Թալինը ազգային միջոցառումների շրջանակում հաճախակի է հյուրընկալելու տարբեր տարածաշրջանների բնակիչներին՝ հայկական մշակույթին հաղորդակցվելու գեղեցիկ միջավայր ստեղծելով։
Ելույթ ունեցան Թալինի պարային համույթները, նվագախմբերը, երգիչները։
Փառատոնն ամփոփվեց միասնական շուրջպարով։ Նախաձեռնությունը Արագածոտնի մարզպետարանինն էր, փառատոնի կազմակերպմանը գործուն աջակցություն են ունեցել Թալինի համայնքապետարանը և «Թալին-հույս» մշակութային ՀԿ-ն: